کتابخانه مجازی ادبیات

عبدالرفیع حقیقت در مقدمه ای بر کتاب صفای دل این گونه مینویسد: در طی قرنها هزاران شاعر عارف مسلک که پیرو شیوه دلنشین عرفان ایرانی بوده اند در نظم و نثر دارای آثار ارزنده ای می باشند که شرح آنها در ایجاد تاریخ نهضتهای فکری ایرانیان از کهن ترین زمان تاریخی تا پایان دوره قاجاریه و تاریخ عرفان و عارفان ایرانی آمده است. یکی از سرایندگان که هیچگونه آشنایی با ایشان نداشته ام و از کتاب اشعارش بدان پی برده ام آقای حسن اکبری مرزناک است که در آثار منظوم او که هم اکنون مطالعه میفرمایید رگه طلایی عرفانی ایرانی متجلی است. به ویژه شوق و شور این شاعر در بیان اندیشه های ناب عرفانی و انتخاب واژه های مخصوص زمان، درخور توجه و تعمق است

مبانی فلسفه عرفان ایرانی ـ اسلامی بر چهار بخش مهم به این شرح تقسیم شده است: وحدت وجود، کشف و شهود، دانش معنوی، مراحل تربیت معنوی. عرفان معجونی شگفت‌انگیز از مکتب‌های مختلف فلسفی جهان است. در عرفان عقاید برهمن‌ها، بودایی‌ها، رواقیان، نسطوریان، مهریان، عقاید مسلمانان زاهد، عقاید افلاطونیان جدید و حتی نکاتی از آیین زرتشت می‌توان یافت. در این کتاب بعد از ذکر مقدماتی در عرفان و عرفان اسلامی و عرفان ایرانی و نحله‌های عرفانی و مراحل و مشارب تصوف، مکتب‌های عرفانی در دوران اسلامی و دیدگاه‌های آنان تعریف وتبیین شده است.

این کتاب چهارمین بخش و پایانی دگرگونی‌های آوایی واژگان در زبان فارسی است. این بخش مربوط به قلب، افزایش و کاهش آوایی در واژگان می‌شود ادغام با آن مفهومی که در زبان عربی وجود دارد، در زبان فارسی نمی‌تواند نقشی داشته باشد؛ زیرا در زبان عربی هر گاه در واژه‌ای ادغام شود، تلفظ کلمه مشدد شده و معنی آن عوض می‌شود؛ اما در زبان فارسی چنین موردی دیده نمی‌شود. مثلا در واژه‌های پادزهر و دوستدار که به صورت پازهر و دوستار درمی‌آیند، نمی‌توان آنها را از مقوله ادغام دانست؛ زیرا نه تلفظ آنها مشدد می‌شود و نه معنی تغییر می‌یابد که این موارد در مقوله کاهش آوایی آورده شده است.

امروزه تقریباً بیشتر زبان¬های زنده جهان واژه‌¬نامه کامل یا واژه‌نامه ریشه‌شناسی مدونی دارند که مورد استفاده اهل زبان و دانشجویان قرار می¬گیرد؛ اما زبان فارسی متاسفانه تا این زمان واژه‌¬نامه کاملی که همه واژگان زبان فارسی را در بر داشته باشد، ندارد. هر چند گهگاهی در کتاب¬ها و مجلات تلاش¬هایی در بازشناسی و ریشه‌یابی مدونی برای زبان فارسی فراهم نشده است. سعی نویسنده در این کتاب بر آن است که گامی به سوی این هدف فرهنگی بردارد؛ از این‌رو تا حد امکان از همه متون زبان فارسی در دسترس، واژه¬های دگرگون‌شده را فراهم نموده و برابر هم قرار داده است. در جلد سوم از این کتاب برخی دیگر از واژگان زبان فارسی که دچار دگرگونی آوایی شده‌اند بر حسب حروف الفبا ـ با شواهد و نمونه‌هایی از نظم و نثر فارسی ـ معرفی شده است.