نخستین مرحله ورود دین مبین اسلام به هند بوسیله اعراب در روزگار معاویه و سپس ولیدبن عبدالملک صورت گرفت، که محمدبن قاسم ثقضی و مهلب بن ابی صفره ازدی از راه کابل و مکران و بلوچستان به هند حمله کردند و ثروتی اندوختند و بسیاری را کشتند و بازگشتند. این حملهها موفقیت و پیشرفتی در پی نداشت و تا پایان قرن چهارم قمری معوق ماند.
فرهنگ نویسی کاری دقیق، صبرآزما، پرزحمت و پیچیده به شمار می آید؛ ولی فرهنگ نویسان فارسی در هند با دلایل گوناگون همت بدان گماشته اند و در این کار سترگ نامهای پرآوازه را برای خودشان حفظ نموده اند. در رگویدا آمده است: «نیاکان پارسیها با هندیان پیوند و ارتباط داشتند.» پرفسور مکس میلر(MILLER) عقیده داشته است که: «نیاکان پارسیهای نخستین درهندوستان زندگی میکردند و پس از آن به ایران و قندهار هجرت کردند.»
مولف در باره انگیزه تالیف کتاب می گوید: چنین گوید بنده عاری ،کارتراش ایام بیکاری که باری من نه شاعرم نه نویسنده ، نه انتقاد نویس و نه شعر شناس و بلکه تنها به خاطر علاقه به شعر و فهم هرچه فهمیدنی تازست ، بسیاری و نه همه آثار شاعران همزمانم را میخواندم و چون در فهم برخی نکات و الزاما رفع برخی اشکالات گرفتار می شدم روی به این دوست و آن دوست می آوردم و بالاخره به برخی نوشته ها کشیده شدم و چون در هیچ جا جواب سوالات خود را علی الخصوص در مورد زبان شاعران امروز نیافتم و به علاوه خود به خاطر کار و نیز رفع بیکاری با زبان مادریم بسیار کوشیده بودم ، بر آن شدم که در این باره آنچه را به نظرم می رسد بنویسم و به نظر خداوندان بینایی و خرد برسانم.
تاریخ بیهقی یا تاریخ مسعودی نام کتابی نوشته ابوالفضل بیهقی است که موضوع اصلی آن تاریخ پادشاهی مسعود غزنوی پسر سلطان محمود غزنوی است. این کتاب علاوه بر تاریخ غزنویان، قسمتهایی درباره تاریخ صفاریان، سامانیان و دوره پیش از پادشاهی محمود غزنوی دارد. نسخه اصلی کتاب حدود ۳۰ جلد بوده است که به دستور سلطان مسعود بخش زیادی از آن از بین رفتهاست. و از این کتاب امروزه مقدار کمی (حدود پنج مجلد) بر جای ماندهاست.
کتاب یکی از تجلّیات مبارک تمدن بشری در ازای زندگی و تکامل معنوی اوست که در ایران زمین سابقهای بسیار طولانی دارد. از پیش از اسلام آگاهی کافی نداریم ولی در دوره اسلامی از کتاب و فهرستنویسی برای کتابخانهها اطلاعاتی مستند به دست داریم. "کتاب" و "تعلیم "در تمدن اسلامی پایگاهی، رفیع دارد تا بدان اندازه که نخستین پیام پروردگار به رسول اکرم ص با" اقرأ" آغاز میگردد و در آن به آموختن و تعلیم سفارش میشود، نیز درکلام الهی" قلم" یعنی وسیله کتابت مورد سوگند قرار میگیرد و حدود سیصد وبیست بار واژه کتاب و مشتّقات آن به کار میرود. جانشینان پیامبر اکرم نیز برای کتاب ارجی فوقالعاده قائل بوند. مولای متقیان "کتابها" را یعنی در حقیقت کتابخانه را به گردشگاه دانشمندان تعبیر میکند و نیز از قول امام جعفر صادق (ع) نقل کردهاند که :جان و روح انسان بر نبشتار تکیه کرده و بدان آرام میگیرد. از سویی دیگر ایرانیان نیز خود تمدنی بسیار قدیمی داشتند، متخصصان خط شناس نخستین خطی را که در ایران باستان سابقهای تاریخی داشته، خط "دین دبیره" دانستهاند که کتاب اوستا به آن خط نگارش یافته و طبق اسناد معتبر اختراع آن را دو هزار سال پیش از میلاد مسیح دانستهاند. پیدایی خط، وجود اسناد مکتوب را تأیید میکند علاوه بر اسناد اوستا بسیاری کتابها و نوشتههای دیگر حداقل مانند فرمانهای حاکمان و نامههای فرمانروایان وقت و همچنین کتابهایی در زمینههای سیاست و ارشاد مردم و غیره وجود داشته است، شکی نیست که این نوشتهها و کتابها به پیش از اختراع کاغذ برمیگردد و ما شواهد و اسناد معتبری نیز از نوشتن بر روی الواح گل پخته یا پوست درخت یا پوست گاو و سنگ و غیره در دست داریم که بسیاری از آنها تاکنون نیز باقی مانده است. نوشتهاند: زردشت در سال سی ام پادشاهی گشتاسب اوستا را با خطّی زرین بر روی دوازده هزار پوست گاو بر گشتاسب عرضه داشت. از دو زبان مشهور دوره باستانی ایران یعنی اوستایی و فارسی باستان اثاری برجای مانده است که قدیمیترین آثار مکتوب زبان اوستایی متعلق به حدود هشت تا ده قرن پیش از میلاد و قدیمیترین آثار مربوط به زبان فارسی باستان متعلق به قرن پنجم پیش از میلاد است. شکی نیست که در کشوری کهنسال و باستانی چون ایران، کتاب و کتابت عمری به درازای تمدن و تاریخ آن دارد.