«گونهشناسي» شناخت کاربردهاي زبان فارسي است درحوزههاي جغرافيايي و دورههاي مختلف، و تطبيق آن با متون فارسي. با سنجش مقولههاي مختلف زباني و بياني هر متن با متون ديگر ميتوان به مجموعهاي از همخوانيها دست يافت، که همين همخوانيها اساس کار درگونهشناسي است. بنا بر اصل گونهشناسي، هر دست نوشت ويژگيهاي زباني و فرهنگي حوزه خويش را دارد و درصورت آميزش آنها، ويژگيهاي سبکي هرکدام از دست نوشتهها از آنها گرفته ميشود واصالت متن نهايي نيز مخدوش ميگردد. «شدت رواج واژگاني» نيز عامل ديگري است در تعيين تشابهات و تفاوتهاي حوزههاي زباني متون کهن.
این کتاب با همکاری چند نفر از شیفتگان خدمات مفید به آثار ارزنده گذشتگان حاصل آمده است، دانشمند گرامی آقای ایرج افشار در آذرماه 1349 وجود تالیف پایان نیافته کتاب را که بوسیله شادروان دکتر مهدی بیانی استاد فقید دانشگاه تهران تهیه شده بود باطلاع انجمن آثار ملی رسانیدند و طبق پیشنهاد ایشان آقای حسین محبوبی اردکانی زحمت مباشرت و سرپرستی چاپ آنرا بر عهده گرفتند و ....
کتاب حاضر جلد چهارم از فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملک وابسته به آستان قدس است که شامل نسخه های فارسی از کلیات شوقی تا یوسف و زلیخا میشود. این کتاب زیر نظر ایرج افشار و محمدتقی دانش پژوه و در سال 1364 تالیف شده است.