کتاب «آنچه گذشت ...نقشی از نیم قرن تکاپو» نوشته دکتر عبدالهادی حائری در اصل زندگینامه نویسنده میباشد. این کتاب شامل پیشگفتار و شانزده فصل با نثری ادبی است. کتاب داستان زندگی پسری به نام امید است. امید داستان همان دکتر حائری است که برای آنکه از منیت دوری نماید، خود را امید نامیده است. داستان از سال 1314 هـ. ش در زمان حکمرانی رضاشاه آغاز میشود و تا شهریور1371 به پایان میرسد. در این مدت که در تیتر کتاب نیم قرن ذکر گردیده است، زمانی است که در ایران و جهان تحولات بزرگی به وقوع پیوسته است؛ از جمله جنگ جهانی دوم، اشغال ایران توسط متفقین، تبعید رضاشاه، ملیشدن صنعت نفت ایران و متعاقب آن کودتای آمریکایی 28 مرداد 1332، جنگ اعراب واسرائیل و تحولاتی که در زندگی شخصی نویسنده بهوقوع پیوسته که از فردی بیسواد و کارگر جولاهی او را تبدیل به استاد و پژوهشگری جهانی تبدیل نموده است. در این کتاب با قشری از مردم جامعه ایران در آن زمان آشنا میشویم که برای ادامه زندگی خود دچار فقر و تنگدستی بسیاری هستند و شاهد تفاوتهای طبقاتی بین عامه مردم و طبقه اشراف و متمول در آن برهه از تاریخ میباشیم. نویسنده چون خود از قشر تنگدست جامعه بوده است بهخوبی زندگی این قشر را با قلمش به تصویر کشیده است. او بهخوبی رنجهایی را که در جهت آموختن علم و دانش متحمل شده را بیان نموده است.
موسسه امیدوار است با انتشار این مجموعه در نهایت بتواند در ارج نهادن به سند و اشاعه فرهنگ مستندگویی در تاریخ تلاشی درخور نموده و در این راه بخشی از سوالات و خواسته های وسیع ملتی بزرگ را پاسخ دهد و به همراه سایر فعالیتهای تحقیقاتی و انتشاراتی مصمم است به منظور نشر آثار فرهنگی و تاریخی با بهره جویی از مجموعه اسناد و مدارک خود دست به انتشار سلسله کتابهایی با عنوان تاریخ معاصر ایران بزند و در این راه به توکل الهی و یارای استادان و محققان و اهل علم امید بسته است.
کتاب حاضر نیز فهرستواره از رجال و مشاهیر ایرانی و یا غیرایرانی مرتبط با ایران و چکیده ای از زندگینامه آنان است که به منظور برطرف ساختن حداقل نیاز پژوهشگران در این زمینه فراهم آمده و با پیشنهاد برخی دوستان صاحب نظر (فرهنگ رجال و مشاهیر تاریخ معاصر ایران) نامیده شده است. ایم کتاب چکیده زندگینامه های حدود 23 هزار نفر از مردان و زنان مذهبی، سیاسی، دانشگاهی، اقتصادی، ادبی، هنری، سینمایی، اجتماعی و ایران شناس را دربر دارد که در محدوده سالهای 1300 هجری قمری تا سال 1412 قمری میزیسته و منشاء اثری درباره ایران در چارچوب تخصص خود بوده اند. در نگارش آن شهروندی، جنسیت، وابستگی صنفی، اعتقادات و مذهب اشخاص دخالت نشده است. صرفا معیار انتخاب ما ایرانی بودن صاحبان زندگینامه ها و یا تاثیر و تاثر آنان در ایران و از ایران بوده است. از این روی دیده میشود که زندگینامه یک فقیه نامدار در کنار زندگینامه یک فیزیکدان و آن نیز در کنار یک شاعر ادیب و این همه در کنار زندگینامه چهره های سیاسی، هنرمند سینما، خوشنویس، مخترع، مکتشف، پزشک، مبارز شهید راه انقلاب، سرداری از دفاع هشت ساله و یک ایران شناس خارجی بهم گره خورده و تار و پود محتوای کتاب را پدید آورده اند.
کتاب پیش رو اثری است از دکتر "عبدالهادی حائری" که در آن "نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب" بررسی شده است. این کتاب یکی از پژوهشهای نوین تاریخی است که از نظر موضوع بدیع و اصیل است و از نظر فن تحقیق، روش تالیف، سبک نگارش و رویکرد تاریخی یکی از الگوهای قابل توجه است. در نتیجه استفاده از آن به جهت تدریس تاریخ ایران از دوره صفویه یا برای مطالعهی آزاد، بسیار ارزشمند و روشنگر است. تقریبا هیچ اثر دیگری در همین موضوع یا سطح به نگارش درنیامده که بتواند ساختار و محتوایی کاملا مطابق با سطح علمی و دانشگاهی داشته باشد و "نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب" از این جهت یک اثر ویژه است. دکتر "عبدالهادی حائری" در پژوهش پیش رو معتقد است که پس از دوران روشنگری اروپا، به ویژه در اوایل قرن نوزدهم، جهان ناگزیر با فرهنگ بورژوازی غرب که دارای دو رویکرد قدرتمند و تهاجمی بود، مواجه شد. این محقق به بررسی چگونگی مواجههی ایران با دو فرآیند بیان شده در این کتاب پرداخته است و دیدگاههای اصلاگران و متفکران ایرانی در رابطه با دو رویکرد تمدن بورژوازی غرب را زیر ذره بین میبرد. دکتر "عبدالهادی حائری" در بخش آغازین کتاب، مروری اجمالی بر مسیرهای تمدن بورژوازی غرب ارائه میدهد. وی سپس در بخش دوم اثر، مواجههی ایران را با تمدن غرب در دورههای مختلف تاریخی و از جهات مختلف بررسی میکند و در این بررسی، موضوع عنوان شده را تا پایان عصر صفویه، در قرن دوازدهم الی هجدهم، در نخستین مقابلههای ایران با سیاستهای استعماری از جانب بورژوازی اروپا و با نگاه به اندیشهی متفکران ایرانی، تجزیه و تحلیل مینماید.