استقرار خدایی یکتا در آسمان دور از دسترس (حال آنکه خدایان کهن در میان گیاهان و حیوانات میزیستهاند)، احساس موجودی تبعید شده را در آدمی پدید میآورد. بنابر روایتی قدیمی، آفرینش نه از روی تدبیر که اثر خالقی ناسزاوار و هستی از آن نیز بدتر آزمونی است برای رهایی توسط مسیح. در مورد اول، لااقل میتوان پنداشت که ماجرای کره خاک، هیچ مفهومی جز آنچه ما بدان نسبت میدهیم ندارد و بدین سان از عرفان بیقید و بند تا بکت و سیروان میتوان سیری برای اندیشیدن ترسیم کرد. در مورد دوم، زندگی تنها محل گذر است. نه محل سکنا. رفتار اخلاقیی که اساساً بر نفی سازگاری بنا شده است، به ایمان وابسته است و باید ایمان را حفظ کرد؛ به ویژه از آن رو که هیچ چیز نمیتواند ایمان را مستدل سازد.
کتاب «چرا ادبیات» اثر برجسته دیگری از ماریو بارگاس یوسا است که از متن انگلیسی با فارسی ترجمه شده است. در این کتاب که بخش اول آن درباره اهمیت ادبیات است، یوسا به این پرسش پاسخ میدهد که واقعا «چرا ادبیات؟» چرا خواندن رمان و داستان تا این اندازه اهمیت دارد و همه بزرگان آن را توصیه میکنند؟ این کتاب، که عنوان آن از مقاله نخست کتاب گرفته شده است، شامل دو مقاله و یک سخنرانی است که عنوانهای آن چنین است: چرا ادبیات، فرهنگ آزادی، امریکای لاتین: افسانه ـ واقعیت.
تاریخ ادبیات از قالبهای فکری نویسنده در پیوند با ساختارهای جمعی محیط او سخن نمیگوید، سبک کار او را با تحولات اجتماعی و اقتصادی زمان او در ارتباط قرار نمیدهد، مکانیسمهای آفرینش هنری را در آثار او به تحلیل نمیگذارد، اندیشههای او را در بستر زمان جای نمیدهد، رابطه آن را با تفکر رایج، نظام حاکم، با خواستهای زمان، با منافع طبقات اجتماعی نشان نمیدهد. این بخش از ادبیات را جامعهشناسی ادبی به عهده میگیرد. این کتاب در چهار بخش اصلی اصول و روش، تولید، توزیع و مصرف به زوایای مختلف جامعهشناسی ادبیات پرداخته است.