کتابخانه مجازی ادبیات

در اين پژوهش مقوله دستوري «قمر» بررسي شده است که توسط تالمي در پژوهش‌هاي معناشناختي و رده‌شناسي‌اش معرفي شده است. او قمر را مقوله دستوري بسته‌اي مي‌داند که شامل هر سازه‌اي غير از متمم اسمي يا گروه حرف اضافه‌اي همراه فعل مي‌شود که با ريشه فعل رابطه خواهري داشته باشد در اين نوشتار نمودهاي صوري اين مقوله در زبان فارسي و مقولات معنايي که توسط آن بيان مي‌شوند را بررسي کرده‌ايم. نمود اصلي قمر در زبان فارسي در دوره‌هاي پيشين در افعال پيشوندي است؛ اما در دوره کنوني برخي از عناصر فعل يار در افعال مرکب نقش قمر را ايفا مي‌کنند. بنابراين در اين مقوله نوعي واژگاني‌شدن در حال انجام است. همچنين مشخص کرده‌ايم که زبان فارسي از نظر تقسيم‌بندي تالمي (قمر ـ محور و فعل ـ محور) مي‌تواند در هر دو دسته واقع شود، چرا که در برخي موارد با خصوصيات زبان‌هاي قمر ـ محور سازگاري دارد و در برخي موارد با ويژگي‌هاي زبان‌هاي فعل ـ محور. بنابراين بهتر است اين تقسيم‌بندي دوگانه، جاي خود را به يک پيوستار بدهد که زبان‌هاي دنيا مي‌توانند در آن جاي گيرند و حتي در حال حرکت به يکي از دو سوي پيوستار باشند. گفتني است اسلوبين به اين تقسيم‌بندي تالمي دسته سومي نيز اضافه کرده است که با ويژگي‌هاي زبان فارسي سازگار نيست.

تحلیل رده‌شناختی از یک ساخت نشان می‌دهد که زبان مورد مطالعه دارای‌ چه ویژگی‌هایی از لحاظ دارابودن آن ساخت خاص، در مقایسه با سایر زبان‌هاست. یکی از موارد جالب توجه در زبان‌ها نحوه بیان مجهول است. در تحلیلی که کینان‌ (KEENAN 1985) ارائه داده است زبان‌ها در بیان مجهول از دوالگوی کلی مجهول‌ بی‌نشان و مرکب برخوردارند. مجهول بی‌نشان غالبا از یک فعل کمکی بهره‌ می‌گیرد. در برخی از زبان‌ها، مجهول بی‌نشان غالبا از یک فعل کمکی بهره‌ مخی‌گیرد. در برخی از زبان‌ها، مجهول بی‌نشان به صورت ساختواژی است که‌ به صورت وند به فعل افزوده می‌شود. علاوه‌ بر مجهول بی‌نشان، برخی از زبان‌ها دارای صورت‌های دیگری از بیان مجهول‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که مجهول بی‌نشان در زبان فارسی امروز با فعل‌ کمکی شدن شکل می‌گیرد، ولی در عین حال، شیوه‌های دیگری در بیان مجهول‌ وجود دارد که جالب توجه است. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد زبان فارسی‌ امروز، برخلاف فارسی باستان و میانه، فاقد مجهول ساختواژی است.

بخش دلوار، منطقه‌ای در غرب استان بوشهر، از توابع شهرستان تنگستان است که در فاصله 36 کیلومتری جنوب شرقی شهر بوشهر، در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. جمعیت این بخش، شامل شهر دلوار و روستا‌های مجاور آن، قریب به 25000 نفر است. گویش دلواری، مانند سایر گویش‌های استان بوشهر، نظیر دشتی و دشتستانی، از جمله گویش‌های ایرانی نو و از شاخه جنوب غربی است. گویش دلواری، گونه نوشتاری و رسمی ندارد و تاکنون، هیچ‌گونه تحقیق زبان‌شناختی و حتی غیرزبان‌شناختی بر روی آن صورت نگرفته است. در این مقاله به توصیف یکی از ویژگی‌های جالب آن، یعنی نظام ضمایر شخصی پرداخته شده است.

در زبان فارسی، همچون دیگر زبان‌ها، ساختارهای نحوی گوناگونی برای بیان‌ گزاره‌های معنایی وجود دارند. در این مقاله به گونه‌ای از ساختارهای نحوی در زبان فارسی پرداخته می‌شود که آنها را ساخت‌های غیرشخصی (قالبی) نامیده‌ایم. ساخت‌های موردنظر در فارسی گفتاری و نوشتاری کاربرد فراوانی دارند. ترتیب واژه‌ها در این ساخت‌ها برخلاف دیگر جمله‌های زبان فارسی، ثابت است.