کتابخانه مجازی ادبیات

«فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا»، از آثار استاد دکتر سید جعفر سجادی (اصفهان ۱۳۰۳- ۱۳۹۲ ش) است که در آن واژگان و اصطلاحات فلسفی صدرالمتالهین شیرازی را به صورت الفبایی ذکر کرده و در مورد هرکدام با استفاده از متون اصیل فلسفی توضیح داده است. در این اثر، هزارها واژه بیان شده که بسیاری از آن‌ها، به معنای دقیق کلمه، اصطلاحات فلسفی نیست و کلماتی است که در متون فلسفی نیز آمده است و در نوشته‌های ملاصدرا نیز معانی خاصی غیر از معانی لغوی اشان ندارند و گاه از قبیل اصطلاحات فلسفی‌اند، ولی اختصاصی به ملاصدرا ندارند و از اصطلاحات ویژه حکمت متعالیه شمرده نمی‌شوند. در این کتاب، اصطلاحات فلسفی بر طبق حروف الفبا تنظیم شده و توضیحات مفصلی در مورد هریک بیان گردیده است.

...در تاریخ هر دین و مکتبی بعد از آن که مدتی از پایه گذاری آن می‌گذرد، شارحان، مفسران و متکلمانی ظهور می‌کنند که می‌کوشند با استفاده از علوم روز و رایج در زمان خویش از دین و مکتب مورد نظر دفاع کرده و به شرح و تبیین اصول و نظریات پایه‌گذار ‌آن مکتب بر اساس علوم مورد نظر بپردازند. علومی که در این­جا مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند طیف عظیمی از علوم مانند،‌ فلسفه، عرفان، ادبیات،‌ تاریخ،‌ علوم تجربیِ طبیعی و انسانی و ... را شامل شوند.استفاده از این علوم در مواردی موفق است و به ترکیب‌‌های جالبی از متون دینی و علوم روز می‌انجامد و در مواردی ناموفق است و بعد از آن که مدت زمان اندکی دوام می‌آورد، کارآیی خود را از دست می‌دهد...

شهرت بزرگان و رجال یک تمدن در تمدنی دیگر و انتقال مذاهب و نحل از قومی به قومی دیگر وابسته به تماس بین دو ملت و ایجاد رابطه بین آنان و همچنین بعضی حوادث تاریخی است که به تحولات و سیر افکار هر تمدنی وابستگی کامل دارد. تمدن مغرب زمین روزگاری متحدالشکل بود یعنی اصول یکرنگی در برداشت که از دین مسیحی سرچشمه گرفته و در تمام شئون فرهنگی و اجتماعی و هنری موثر و در عروق کالبد آن تمدن شریان داشت. در آن زمانه که بنام قرون وسطی مشهور است، و متاسفانه به دلیل غرض و تعصب مورخین دوره رنسانس و قرون بعدی بدون هیچگونه پایه و اساسی به صورت عصر تاریک وانمود گردیده و هنوز نیز نزد برخی بدین طریق جلوه می نماید. تمدن مغرب زمین بیش از هر ودوره دیگر به تمدن های بزرگ آسیایی شباهت داشت، بدین معنی که مانند همسایگان خاوری خود کسب علم الهی و عمل به تعالیم تصوف را نهایت کمال انسانی می شمارد و تکامل و نتیجه عاقبت زندگانی انسان را در این جهان در عالمی دیگر می دانست...

نوشتار سیدحسین نصر در این کتاب از چند راه و روش کار تازه‌ای است. فرهنگ اسلامی غالباً به صورت حلقه اتصالی ضروری میان دوران باستانی و قرون وسطی معرفی شده، ولی رسالت تاریخی آن در آنجا که با متون و راه و روش‌های یونانی سروکار داشته آشکار شده است. اصل این کتاب در آغاز امر توسط دانشگاه هاروارد به زبان انگلیسی و در سال 1968 انتشار یافته است. سیدحسین نصر در این کتاب سیزده فصل درباره علم و تمدن در اسلام سخن گفته است.