کتابخانه مجازی ادبیات

در دیدگاه‌های صورت‌گرا، گذرایی را مفهومی مطلق در نظر می‌گیرند و بر این اساس افعال را به لازم و متعدی تقسیم می‌کنند. در دیدگاه نقش‌گرایی، گذرایی بر اساس ملاک‌های نقشی و معنایی تعیین می‌شود و افعال بر روی طیفی از گذرایی تقسیم می‌شوند. در این مقاله بر اساس تعریف نمونه اعلایی از گذرایی و بررسی مطالعات مهم مرتبط با آن سعی کرده‌ایم طیف گذرایی افعال فارسی را مشخص کنیم. بر این اساس مشخص کرده‌ایم که دو عامل کاهش تأثیرپذیری مفعول و افزایش عاملیت فاعل چگونه می‌تواند بر میزان گذرایی فعل تأثیر بگذارد. با این دو طیف می‌توان طیف معنایی و نقشی گذرایی در فارسی را تعیین کرد و اثرات این عوامل را بر پدیده‌های مختلف نحوی، مانند ساخت مجهول و ساخت ناگذرا در فارسی مشاهده کرد.

پژوهش حاضر با فرض بر اين اصل که بين متغير اجتماعي جنس و ويژگي‌هاي زباني گروه‌هاي آن، ارتباطي مستقيم و قاعده‌مند وجود دارد و علي رغم نظر برخي اديبان مبني بر «مردانه‌سرایي» پروين اعتصامي، تلاش دارد تا با تکيه برگرايش‌هاي عام حاکم بر رفتارهاي کلامي گروه زنان، ثابت نمايد که اين شاعره توانمند در بيشتر مختصات زباني از جمله، استفاده از صورت‌ها و اقلام واژگاني، کاربرد ساخت‌ها و الگوهاي زباني، انتخاب موضوع و همچنين ويژگي‌هاي کاربردي و فرازباني، کاملا موافق با روحيات و خلق و خوي زنانه عمل کرده است و بنابراين مي‌توان آثار پروين اعتصامي را نموداري واقعي از گزيده‌هاي کلامي يک زن دانسته و با استناد به مميزه‌هاي جنسيتي مستند و بر خلاف نظر عده‌اي که معتقدند پروين شاعري مردانه سرا بوده است، نشان داد که اشعار وي بيانگر خلق و خوي و روحيات زنانه است و بيشتر ويژگي‌هاي گونه زباني گروه جنس خود را منعکس نموده است.

در زبان فارسي کاربرد الفاظي که مرجع آنها عضو بدن است به رغم تعداد محدود آنها در مفهوم اوليه (ارجاعي) طبقه واژگاني بازي را تشکيل داده است که در آن طيف وسيعي از انواع مفاهيم غير ارجاعي مشاهده مي‌شود. اين مقاله با هدف بررسي چگونگي گستردگي الفاظ عضو از گونه ارجاعي به غير ارجاعي و نيز مقايسه ويژگي‌هاي متفاوت صوري و معنايي آنها تدوين شده است. نتايج اين مطالعه نوعي ارتباط هماهنگ يا تصويرگونه را در فرايند تبديل از يک گونه به گونه ديگر نشان مي‌دهد.