کتابخانه مجازی ادبیات

دستورنويسان و زبان‌شناسان جمله‌واره‌هاي پيرو را در جمله‌هاي مركّب بـه انواع گوناگوني تقسيم كرده‌اند. جمله‌واره پيرو موصولی يكی از انواع اين جمله‌واره‌هاست. اين جمله‌واره داراي ابزار دستوري خاصي است. از جمله اين ابزارها مي‌توان به حرف پيوند «كه» اشاره كرد. در مثنوي مولانا، پس از حرف مذكور، ضميري ظاهر مي‌شود، درحالي كـه ساختار زبان فارسي حذف اين ضمير را، به دليل قرينه وجود هسته موصولي، لازم مي‌شمرد. امروزه ـ و حتي در گذشته ـ در زبان فارسي اين ضمير را به همان دليل مذكور حذف مي‌كنند، اما اين كاربرد، از اختصاصات زبان مثنوي و شايد گويش بلخ است؛ كما اينكه در آثار ديگر به ندرت می‌توان اين كاربرد را يافت. از آنجا كه اين ضمير بعد از حرف ربط موصول مي‌آيد و مرجع آن هسته ساخت موصولي اسـت و از تكرار آن جلوگيري مي‌كند، بايد آن را ضمير موصولي ناميد. از سوي ديگر، ايـن ضمير نهاد قابل حذف بند موصولي نيز هست. اگرچه دستورنويسان درباره بند پيرو موصولي بسيار بحث كرده‌اند، به وجود چنين ضميري توجه نكرده‌اند.

اصطلاح قلب نحوی را اولین بار راس در اشاره به ویژگی‌ زبان‌هایی به کار برد که دارای آرایش واژگانی آزاد هستند. بر این اساس، قلب نحوی سازه‌ها را به همراه نقش‌های دستوری خود جابه‌جا می‌کند، بدون اینکه در معنای تحلیلی جمله تغییری ایجاد کند. قلب نحوی می‌تواند ساخت اطلاعی جمله را تغییر دهد، یعنی می‌تواند مجموعه تاکید جمله را دگرگون سازد. البته، در این راستا، قلب نحوی با تکیه جمله نیز در ارتباط است و از این حیث به تعامل حوزه‌های نحو، کلام و آواشناسی مربوط می‌شود.

اولین همایش بین‌المللی جنبه‌های زبان‌شناسی ایرانی در لایپزیک آلمان، به تاریخ 17 تا 19 ژوئن سال 2005 برگزار شد. کتاب جنبه‌هایی از زبان‌شناسی ایرانی دربردارنده بیست مقاله از مقالاتی است که در آن همایش ارائه شده است. ویراستار کتاب این مجموعه را به دکتر محمدرضا باطنی اهدا کرده‌اند و سخنرانی وی نیز به عنوان مقاله اول، به نام «پیشرفت‌های اخیر در واژگان‌نگاری فارسی» درج شده است. دکتر باطنی در این مقاله به گزارش اتفاقاتی که در زمینه واژگان‌نگاری فارسی در دو دهه اخیر افتاده پرداخته است و خاطرنشان کرده که با وجود پیشرفت‌هایی در زمینه فرهنگ‌های یک زبانه، دوزبانه و تخصصی، هنوز راه زیادی برای رسیدن به استانداردهای لازم باید طی شود.