قرآن مجید بنا به نص صریح آیات خود هدایت عالمیان و نور مبین و تبیان هر چیزی است، نمونه کامل فصاحت و بلاغت و انباشته از حکم و مواعظ اخلاقی و منبع فیاض نیکوترین داستانهای مربوط به پیغامبران و اقوام پیشین است، و پیدا شدن علوم مختلف قرآنی در سدههای نخستین و ظهور طبقه مفسران در میان اصحاب رسول(ص)، و توجه به داستان پیامبران از صدر اسلام همه و همه حکایت از اهتمام مسلمانان به این قانون الهی دارد. دانشمندان اسلامی هر یک از ابعاد مختلف علوم قرآنی را با صرف عمرهای طولانی کاویدهاند و آثار گرانبهائی از خود به یادگار گذاشتهاند. در این گونه پژوهشهای غالباً موشکافانه، بسیاری از روایات نادر را نیز از نظر دور نداشتهاند، شاعران و نویسندگان باریک بین فارسی زبان نیز که دست پروردگان این مکتب اند متوجه این روایات بودهاند و بخصوص شاعران با استفاده از آنها برای خیالانگیز ساختن اشعار خود کوشیدهاند. از این میان خاقانی شروانی، شاعر معروف قرن ششم، در نقل این داستانها، خاصه قصص مربوط به مسیح (ع) و اصطلاحات مسیحیت در شعر خود شهرتی بسزا دارد، و با بهرهگیری از آنچه درباره حضرت عیسی (ع) و سوانح زندگی او، و حتی مرکب آن حضرت تصاویر بسیاری ساخته و پرداخته است.
از موضوعات مهم قرآن که نسبتا بخش عمده اى از آن را در بر مى گیرد موضوع «قصص» در آیات شریف الهى است که پیرامون زندگى رسولان و پیامبران و امت هاى آنان سخن مى گوید و بعضا زندگى فرد و یا افراد محدودى را نیز مطرح مى کند. اگر بخواهیم قرآن را به سه بخش تقسیم کنیم دو بخش نخست آن را «عقاید و معارف» و «قوانین و احکام» و بخش سوم آن را داستان هاى قرآن تشکیل مى دهد، و مى بینیم قصص قرآن در هر دو بخش سابق حضور دارد زیرا درگیرى و کشمکش هاى پیامبران با امت ها و اقوام خویش درباره معارف و احکام بوده است در این صورت از قصص به عنوان ابزار هدایت بهره گیرى شده و در خدمت عقاید و قوانین اخلاقى قرار گرفته است. یکى از ویژگى هاى قصص قرآن بیان اهداف آنهاست. انبیاى الهى، پاکترین، آگاه ترین و امین ترینِ افراد براى هدایت انسان بودهاند، از همینرو خداوند متعال آنان را برانگیخت و با عنایت هاى خویش همراه نمود تا با دلیل و برهان، مردم را از شرک به یگانه پرستى و از نادانى به معرفت و آگاهى سوق دهد و حیات طیبه را براى آنان به ارمغان آورد. زندگانىِ برگزیدگانِ حق، از تولد تا وفات، به ویژه در دورانِ ابلاغِ رسالت، با حوادث گوناگون و شگفت انگیز و نیز ناملایمات فراوانى همراه بوده است، ولى سرانجام کامیاب گشتند و پیام هاى خداوند متعال را به مردم رساندند. مطالعه این داستانهاى واقعى و اعجاب آور براى هر خوانندهاى درس آموز و عبرت انگیز است.در این کتاب، تاریخ انبیا با استفاده از منابع معتبر و به دور از خیال پردازى و افسانه سازى با قلمى شیوا نوشته شده است. قرآن کریم سرشار از قصص و گزارشهای تاریخی مربوط به امّتهای پیشین و پیامبران آنان با هدف انتقال معارف وحیانی و هدایت انسان است. با این حال، در قرآن مستقیماً اشارهای به تاریخ و تاریخنگاری نشده است و خود این کتاب مبتنی بر تاریخنگاری نیست. داستان حضرت سلیمان به دلیل گستردگی و تنوّع ماجراها، تأثیرات گوناگون و متفاوتی در متون ادب فارسی گذاشته است که آن را از داستان دیگر پیامبران ممتاز میکند. با وجود قدمت روایت این داستان در منابع آیین یهود، قرآن کریم، بهترین و نخستین منبع شاعران و عارفان برای استفاده بوده است. موضوعاتی مانند عدالت سلیمان، منطق الطّیر دانستن او، تسلّط بر دیوان و...از جمله روایات قرآنی داستان سلیمان است؛ ولی با این وجود ادیبان فارسی از روایت تفاسیر و کتب قصص انبیاء در مورد سلیمان (ع) که پُر از اسرائیلیات است، بـه دلیل شهرت و جذّابیّت این داستان ها تاثیر پذیرفته اند، برای نمونه؛ موضوع انگشتری سلیمان که مضمون های زیبایی از آن در ادبیّات فارسی، خصوصاَ متون عرفانی، خلق شده است.
پارسیان اهل کتابند، نوشته محمدطاهر رضوی و ترجمه م. ع. مازندی، در دفاع از آیین زرتشت و در پاسخ به ایرادهای وارد آمده بر آن نوشته شده، و از طرفی، عنوان پارسیان، ناظر به زرتشتیان ساکن هند است. مؤلف معتقد است که پارسیان نه تنها قومی خداپرستاند، بلکه دین ایشان، تفاوتی با ادیان یهودی، مسیحیت و اسلام ندارد. ازاینرو، سنجشی تطبیقی میان باورهای زرتشتیان با دینهای یاد شده انجام داده است. روش نویسنده، همانطور که آمد، دفاعی بوده و نویسنده برای نگارش کتاب، از برخی منابع زرتشتی و بیشتر منابع اسلامی که به دین زرتشت اشاره کردهاند، بهره جسته است. کتاب فاقد فصلبندی مشخص است. مؤلف در دیباچه ابتدا از انگیزه نگارش کتاب سخن گفته است. بحث بر سر پرستش خدای واحد در دین زرتشت، مطالب آغازین کتاب را تشکیل میدهد. در ادامه به نظریات مختلف درباره زندگی زرتشت اشاره شده است. سپس نویسنده به بحث درباره نگارش اوستا و معرفی بخشهای اصلی آن (اوستای اصلی و جدید) و دفاع از باورهای زرتشتی پرداخته است. نویسنده با جستاری در اندیشههای دینی زرتشتی و سنجش آنها با آموزههای دینهای اسلام و یهود و مسیحیت، زرتشت را همانند سایر پیامبران از جانب خداوند دانسته است. بررسی ارتباط مسلمانان با زرتشتیان در دورههای مختلف و جایگاه زرتشتیان در منابع اسلامی و دیدگاه این منابع نسبت به این دیانت و پیروان آن، مطالب انجامین کتاب را تشکیل میدهد
کتاب «مرجعشناسی ادبی و روش تحقیق» نوشتهی «عباس ماهیار» است. «منابع راهنما»، «علوم ادبی»، «منابع علوم دینی»، «منابع علوم تاریخی» و «منابع علوم اوایل» عنوان مطالب اصلی است که در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب حاضر در مجموعهی «فنون و مفاهیم ادبی» منتشر شده است. در یادداشت این مجموعه به قلم حسن انوری میخوانیم: «میراث عظیم ادب فارسی نیاز به آن دارد که از نو نگریسته شود، دربارهاش تحقیق شود، ظرائف و لطایفش بررسی شود... طبیعی است که برای بازنگری و شناخت آثار ادبی باید ابزاری در اختیار باشد. بهخصوص باید این ابزار به زبانی ساده در اختیار جوانان و دانشجویان و دیگر علاقهمندان آثار ادبی قرار گیرد تا آنچنان که بایسته است این آثار را بشناسند و در جایگاه واقعی خود قرار دهند... پیش از این گزیدههای «مجموعهی ادب فارسی» و گزینههای «گنج ادب» را برای آن پایهگذاری کردیم تا نمونههای مناسبی از آثار ادبی همراه با شرح و توضیح در اختیار جوانان و دانشجویان قرار دهیم و اینک مجموعهی «فنون و مفاهیم ادبی» را بنیاد نهادهایم تا ابزاری باشد برای رسیدن به هدفی که در پیش گفته شد...
خاقانی شاعر بزرگ قرن ششم، بزرگترین شاعر پارسیگوی آذربایجان و قفقاز، ستایشگر روشنای صبحگاهان، مویهگر ویرانههای عبرتانگیز مداین، سراینده حبسیههای دردناک و مرثیههای سوزناک بوده است. بخش اعظم اشعار او در مدح و ستایش پادشاهان و امیران و بزرگان عصر است. بخشی دیگر از اشعار او را قصایدی شکل میدهد که بیانگر اعتقادات مذهبی اوست. قمستی دیگر نیز مراثی اوست. محسوسترین خصوصیت شعری در عصر خاقانی، پیچیدگی و دشواری و دیریابی آن است. در این نوع شعر، شاعر سعی میکند از همه معلومات خود بهره جوید و تصاویر شعری را با اطلاعات علمی زمان خود درآمیزد. شعر خاقانی نمونه برتری از این نوع شعر است. در این کتاب گزیدهای از اشعار خاقانی به همراه شرح لغات و اصطلاحات دشوار آورده شده است.