راقم این سطور به فهرست نگاری نسخههای خطی عربی و فارسی کتابخانه حضرت پیر محمدشاه (احمدآباد) اشتغال داشته است. این کتابخانه دارای چند هزار نسخه خطی است که بعضی از آنها نادر و غالباً منحصر بفرد میباشد. الرساله العداله یکی از نوادر این کتابخانه است. این رساله دارای سه مزیت است. یکی آن که مصنف آن جلالالدین دوانی است. میدانیم که دوانی کثیرالتصانیف است ولی در هیچ یک از کتب تاریخ ادبیات ایران و تذکرهها ذکر این رسالهاش نیامده. دوم آن که رساله مذکور در 928 هـ استنساخ شده یعنی بیست سال بعد از وفات دوانی. سیم آنکه دوانی این رساله را به محمود شاه بهمنی دکنی، یکی از پادشاهان هند تقدیم نموده است. این رساله باندازه 19 سانتی متر مشتمل است بر 19 ورق و هر ورق دارای پانزده سطر است.
این کتاب اثری است در حکمت الهی که در آن عبدالقادر بن حمزه بن یاقوت الاهری به شرح آموزههای صوفیانه پرداخته است. وی با استناد به آیات قرآن کریم و احادیث نبوی معرفت شهودی را بالاترین درجه معرفت و برتر از فلسفه و برهان میداند. ابن فوطی درباره عبدالقادر اهری آورده است که وی از حکمای صوفی متأله بود و در جوانی در جستجوی تجرید و تحصیل سفر کرد و به خراسان و فارس رفت و نیز در هرات نزد امام فخر رازی درس خواند و در ایام مستنصر بالله وارد بغداد شد. وی پس از سفرهای طولانی به تعلیم و تربیت فرزندان بهاءالدین کلیبری پرداخت و سپس به اهر بازگشت و در همان شهر به تدریس حکمت پرداخت و در اواخر سال 667 دار فانی را وداع گفت.
رساله «یک کلمه» مهمترین اثر میرزا یوسفخان تبریزی معروف به مستشارالدوله، رجل سیاسی و روشنفکر عهد ناصرالدین شاه قاجار، به احتمال زیاد نخستین اثر برجایمانده از جنبش روشنفکری دینی به زبان فارسی است. مستشارالدوله در این رساله میکوشد تا نشان دهد اصول تجدد و تجددخواهی در زمینۀ نهاد سیاست و قانونگذاری نهتنها با تعالیم و احکام دین اسلام ناسازگاری ندارند، بلکه بهآسانی از این تعالیم و احکام استنباط و استخراج و استنتاج میتواند شد. در پایان کتاب نوشتارهایی متفرقه از مستشارالدوله آورده شده است.