درباره این کتاب از نظر زبان فارسی، تاریخ طب، شیوه خاص رسمالخط و تلفظ مخصوص بعض از کلمات، که هر یک حائز کمال اهمیت است بتفصیل میتوان سخن گفت ولی در این مجلس شریف این بنده باختصار تمام فقط بمعرفی کتاب و مؤلف دانشمند آن میپردازد و بموضوعات دیگر به اشارهای اکتفا میکند. نام کتاب «هدایه المتعلمین فی الطب» را بچند، صورت دیگر نیز نوشتهاند ولی از مآخذ موجود چنین بر میآید که بیشتر بنام «کتاب هدایه» معروف بوده است چنانکه صاحب «چهار مقاله» و «موجز کمی» نیز بهمین نام از آن یاد کردهاند.
در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفألزدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.
کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پردهگشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوهگاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصهای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفانپژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب بهویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.
از جمله آثار ارزشمند اواخر سده چهارم هجری کتاب هدایه المتعلمین فی الطب است. این اثر در آن زمان راهنمای دانشجویان پزشکی بوده و ماخذی برای شناخت بیماری و تجویز داروی آن. نویسنده آن "ربیع بن احمد الاخوینی البخاری" پزشکی محقق از شاگردان با واسطه زکریای رازی است که مانند او با روش تجربی به درمان بیماران میپرداخته و نظر پزشکان دیگر را بعد از آزمایش و اطمینان از صحت آن به کار میبسته است. کتاب علاوه بر فواید ادبی و زبانشناسی و در برداشتن واژههای کهن فارسی، از نظر تاریخ پزشکی نیز مهم و درخور توجه است، و سابقه این علم شریف را در مشرق زمین نشان میدهد، و نوآوریها و ابتکارات دانشمندان مسلمان را در مقایسه با آراء و نظریات اطبای یونان روشن میسازد.
مثنوی «ویس و رامین» در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف و دارای 8904 بیت است. با آنکه از قرن سوم هجری به بعد مثنویهای متعدد به فارسی سروده شده، چون اکثر آنها از بین رفته و به دست ما نرسیده است، این مثنوی از حیث قدمت سومین مثنوی کامل موجودی است که امروزه در دست است. موضوع کتاب که از جمله داستانهای متعلق به ایران پیش از اسلام است، به قول فخرالدین اسعد گرگانی تا قرن پنجم هجری نیز در اصفهان مشهور و محبوب بوده و شاعر آن را از متن پهلوی یا با استفاده از ترجمه فارسی آن به نظم آورده است. تعداد ابیات «ویس و رامین» چاپ مجتبی مینوی8904 بیت است که در این کتاب در 2285 بیت خلاصه شده است.