کتابخانه مجازی ادبیات

«فرهنگ رشیدی» از جمله چند فرهنگ فارسی معروف است. این کتاب اثری است از سیدعبدالرشید تتوی. این کتاب ظاهرا نخستین فرهنگ انتقادی فارسی است که در سال 1064 قمری نوشته شده است. نویسنده بعد از دیباچه، با رعایت حروف تهجی اول و دوم، فرهنگ لغتی در 25 باب ترتیب داده است. منابع اصلی نویسنده، فرهنگ جهانگیری و فرهنگ سروری بوده است. او با تلخیص فرهنگ‌های پیشین و اصلاح بدخوانی‌ها و نقد لغات و شواهد، طرحی نو در فرهنگ‌نویسی درانداخته است. نویسنده بعد از آوردن لغات، استعارات هر باب را ذکر کرده که البته شمار زیادی از آنها در زمره کنایات می‌گنجد.

«ارجاع» عبارت است از عمل رجوع دادن خواننده از نقطه‌ای در متن به جایی دیگر به وسیله نشانه‌ای که وی را دعوت می‌کند تا برای یافتن اطلاعی خاص به جایی مشخص رجوع کند. ارجاع به خودی خود و اغلب برای یافتن اطلاعی محتوایی خواننده را به شیوه‌ای کما بیش صریح و مشخص به داخل خود متن یا خارج از آن راهنمایی می‌کند. در فرهنگ‌ها، ارجاع‌ها داخل خود متن هستند و برای این به وجود آمده‌اند که خواننده را به جایی دیگر در متن فرهنگ رجوع دهند.

این کتاب که «تذکرة الملوک» نام دارد، تشکیلات اداری و دربار و طبقات و مشاغل و مناصب دوران صفویه را به گونه مستوفی شرح می‌دهد و حاوی اطلاعاتی درباره حکام و ولاة و سرحدداران و میزان درآمد و نیروی لشکری آنان می‌باشد و ظاهرا نیز به دستور اشرف افغان و برای این غاصب تاج و تخت به نگارش درآمده است. از مؤلف کتاب خبری در دست نیست.

این کتاب گلچینی است از اشعار نغز و دلکش و پر از نشاط و شادی سخن‌پردازی باریک‌اندیش، شاعری که به ظرافت طبع و قدرت توصیف و وسعت حفظ و ذوق سرشار و مهارت در تشبیه پیش همگان شهرت یافته است. این گزیده از میان مجموعه آثار برجای مانده منوچهری دامغانی انتخاب شده است. در این گزیده افزون بر آوردن متنی مصجج و انتقادی و معتبر، کوشش شده ضبط و تلفظ کلمات و اعلام مشخص شود و اصول نقطه‌گذاری نیز رعایت شود تا مطالعه متن برای خوانندگان آسان باشد. آیات قرآن کریم و احادیث نبوی و عبارات عربی که در متن آمده نیز با اعراب‌گذاری است. در پایان کتاب لغات و ترکیبات و اصطلاحات، اسامی خاص، عبارات عربی یا دشوار و پیچیده به ترتیب شماره صفحات و سطور یا ابیات نیز توضیح داده شده است.