فردوسی در داستان «بیژن و منیژه» در وصف بیژن در چاه از زبان کیخسرو به گیو میگوید: ز پیوند و خویشان شده ناامید گیارنده بر سان یک شاخ بید کلمه «گیارنده» در این بیت تنها مبتنی بر نسخه فلورانس است و ضبط سایر نسخهها، به گزارش خالقی مطلق این چنین است که در اینجا بیان شده است: ل [لندن، مورخ 675 هجری]: گزارنده؛ س [طوپقاسرای، مورخ 903 هجری]: گدازیده؛ ق [قاهره، مورخ 741 هجری]، و [واتیکان، مورخ 848 هجری]، ب [برلن، مورخ 894 هجری]: گدازنده؛ لی [لیدن، مورخ 840 هجری: گرازنده؛ ل [لندن، مورخ 841 هجری]: گذارنده؛ س [طوپقاسرای، مورخ 731 هجری]: گذران و لرزان چو؛ لن [لنینگراد، مورخ 733 هجری]، پ [پاریس، مورخ 844 هجری]، لن 2 [لنینگراد، مورخ 849 هجری]: گرازان و لرزان چو؛ ق 2 [قاهره، مورخ 796 هجری]: گذارد ابرسان. خالقی مطلق «گیارنده» را در این بیت به «گذارنده» معنی کرده اما توضیح نداده است «گذارنده بر سان یک شاخ بید» چه معنیای میدهد.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
«لُغَتِ فُرس» یا فرهنگ اسدی نام واژهنامه مهم و قدیمی است که اسدی طوسی شاعر سرشناس سده پنجم هجری آن را تألیف کردهاست. اسدی در این کتاب برای شرح غالب لغات، شاهد یا شواهدی از شاعران میآورد. ترتیب واژههای این واژهنامه بر پایه حرف آخر آنها است. اسدی همانگونه که خود گفته، این کتاب را برای آن نوشت تا شاعران و نویسندگان پارسیزبان سرزمینهای غربی ایران که با برخی از واژههای بهکاررفته در خراسان و فرارود آشنایی نداشتند بتوانند مشکلات لغوی خود را به یاری این کتاب رفع کنند. این کتاب کهنترین لغتنامه فارسی است که در قرن پنجم قمری تألیف گردیده است. آنچه درباره این کتاب قابل توجه است، این است که دستهبندی لغات در این کتاب به شیوهای است که نشان میدهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمهای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند.
این رساله بحثی در باب کهنترین کتاب درباره ترجمه مصادر عربی به فارسی است. مؤلف این کتاب ابوبکر محمد بن عبدالله بُستی است و چنانکه در بخش اول رساله گفته شده، هیچیک از منابع مربوط به تراجم دانشمندان قدیم از مؤلف این کتاب و اثر او ذکری نکردهاند، اما زبان کتاب نشان میدهد که کتاب در نقطهای نزدیک به محل تألیف قرآن قدس، مصادر اللغه، مهذّب الاسماء و تاریخ سیستان نوشته شده است. بنابراین بُستی که مؤلف به آن منسوب است، همان بُستِ میان سیستان و غزنین در شرق قندهار است که بعد از تخریب آن به دست تیمور، متروک شد و شهر لشکرگاهِ کنونی در کنار آن ساخته شده است. نسخه منحصربهفرد و کهن کتاب در کتابخانه خدابخش پَتنه (هندوستان) نگهداری میشود و متأسفانه به علت آبدیدگی متن، در بعضی از قسمتها ناخواناست. عنوان کتاب و نام مؤلف در نسخه بدین صورت آمده است: کتاب المصادر علی حروف المعجم، تألیف الشیخ ابی بکر محمد بن عبدالله بن عبدالعزیز البستی.