سفینه سلیمانی، سفرنامه سفیر ایران به سیام است که نخستین سفرنامه سیاسی و از سفرنامههای دوره صفوی است که نوشته محمد ربیع بن ابراهیم (۱۰۹۴- ۱۰۹۸ هـ. ق)، واقعهنویس هیات اعزامی از طرف شاه سلیمان صفوی است. محمدربیع بن ابراهیم خاطرات خود را پس از سفر با این عنوان به رشته تحریر درآورده که یگانه منبع مهم فارسی درباره وضعیت تایلند و حضور ایرانیان در دربار سیامیها است. این سفرنامه به زبان فارسی میباشد. موضوع کتاب، گزارش هیئت نمایندگی ایران در سیام است. سفینه سلیمانی از یک مقدمه و چهار تحفه تشکیل شده، نثر کتاب یک دست نیست، مقدمه آن نسبتا مصنوع و مسجع است، همچنین است قسمتهایی از تحفه اول. نویسنده کتاب هر جا لازم دانسته است، کتاب خود را با آوردن اشعار فارسی و گاهی عربی زینت بخشیده؛ استناد به آیات و روایات، البته نه خیلی زیاد، از مشخصات دیگر این کتاب است؛ اما بیشتر کتاب نثری ساده دارد و نویسنده توانسته است با قلم زیبا و شیرین خود اطلاعات و آگاهیهایی از سرزمینهای ناشناخته، که هموطنانش کمتر آنها را میشناختند، به دست دهد و از اعتقادات عجیب و غریب آنان سخن گوید. این کتاب بر روی هم، اثری است جالب و خواندنی و علاوه بر اینکه حاوی اطلاعات و نکاتی ارزنده و جالب از سرزمینهای خاوردور آن زمان است، نماینده دیدگاه و طرز اندیشه ایرانیان آن زمان، در باب ملل و اقوام دیگر، به ویژه فرنگیان و هندیان نیز میباشد و از جهت دید انتقادی و روشی که در برخورد با فرنگیها داشته از اکثر سفرنامههای دوره قاجاریه ممتاز است.
در زمانی که مملکت وسیع ایران در تب و تاب هرج و مرج و ملوک الطوایفی می سوخت و هر کدام از امرای تیموری و آق قویونلو و دیگر حکام محلی گوشه ای از این مرز و بوم را مقر حکمروائی خود نموده بودند اسماعیل میرزا توانست با سرکوب یکی از بانفوذترین و مقتدرترین طوایف حاکم بر ایران یعنی آق قویونلو در شرور در بهار سال 907 بنیان حکومتی را در این کشور استوار سازد که قدرت و سلطه آن تقریبا دو قرن و نیم امتداد یافت. صفویان که خود را منسوب به هفتمین امام شیعیان می کردند توانستند با ایجاد تمرکز سیاسی و وحدت مذهبی از طریق رسمیت دادن به مذهب شیعه ایران را از حالت تشتت و تجزیه و خان خانی بیرون آورند. افراد جانبازی که شاه اسماعیل را در این امر خطیر یاری کردند و تمرکز سیاسی و وحدت مذهبی کشور مدیون خون و رنج ایشان است بخ مناسبت کلاه سرخ رنگ خویش در تاریخ به نام قزلباش شهرت یافتند. این کتاب رساله ایست درباره طوایف مختلف و امرای قزلباش همراه با اندکی از وقایع مهم مربوط به زمان هریک از آنان.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.