کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر شامل مجموعه ای از مفاهیم و تعبیرات عرفانی محیی الدین است که بر اساس کتابهای موجود وی، به خصوص فتوحات مکّیه و فصوص الحکم و تفسیر القران و التجلیات الهیه و ترجمان الاشواق تنظیم شده است. برای این کار مدت چهار سال به مطالعه آثار ابن عربی و گردآوری اصطلاحات عرفانی وی و فیش برداری آن پرداخته و پس از آن با مراجعه مجدد به منابع کار ترجمه این اصطلاحات آغاز شد و پس از آن مفاهیم عرفانی را بر اساس حروف الفبا تنظیم و تدوین کرده و در پاورقی هرجا لازم بوده توضیح یا توضیحاتی درباره آن مفاهیم داده شده است.

فصوص الحکم، تألیفِ شیخ اکبر، محی الدین ابن عربی (م560 ه . ق) مهم ترین کتاب در عرفان نظری است. بر این کتاب، شرح های مختلفی نوشته شده که مشهورترین آنها از آنِ علّامه داود قیصری (متوفای 751 ه . ق) است. شرح قیصری از همان آغاز تألیف، مورد قبول اهل عرفان و نظر افتاد و محور بحث و تدریس قرار گرفت. اثر حاضر، همان «شرح فصوص الحکمِ» قیصری است که آیة اللَّه حسن زاده آملی، استاد مسلّم عرفان و فلسفه در روزگار معاصر، آن را تحقیق کرده و تعلیقه های سودمندی بر آن نوشته است.

حسن تعليل يکي از صناعات ادبي است که علت هر پديده را به صورت ادبي و با زبان هنر و تصوير بيان مي‌کند. انوري از بزرگترين قصيده‌سرايان قرن ششم هجري است که به مدح و وصف شاهان و اميران معاصر خويش پرداخته است. او در اين شيوه به منظور خلق مضامين و تصاوير تازه، از صنعت حسن تعليل استفاده چشمگيري کرده است. در اين مقاله، بعد از بيان مختصري از زندگي انوري و تعريف حسن تعليل، شيوه‌هاي کاربردي حسن تعليل در قصايد او بررسي شده است؛ در قصايد انوري حسن تعليل شامل ماه و خورشيد، افلاک و ستارگان، منسوبات ستارگان، آب و باد و خاک و آتش، قوانين طبيعت و قراردادهاي طبيعي، سنت‌هاي ادبي و دليل تراشي‌هاي غريب و بعضا غلو آميز و مبتذل است که درباره هر يک با ذکر شواهدي چند بحث شده است.

آرزوی بی‌مرگی، «فناء فی الله» یا همان ابدیّت، بازتاب وسیعی در ادبیات ما داشته است. سهراب سپهری، شاعر معاصر نیز همواره در آثار خود، با گونه‌ای تلاطم درونی، عملاً این موضوع را مطرح نموده است؛ برای مثال در اشعار وی، 22 شعر با مضمون سفر دیده می‌شود که نوزده مورد آن، سفرهای معنوی هستند که نوعی سفر به ابدیّت‌اند. در اینگونه سفرها، زن اثیری-اساطیری، شاعر را عاشقانه تا مرحله اعتلای روح همراهی می‌کند. همچنین درختان و گیاهانی نیز در شعر او وجود دارند که بر ابدیّت دلالت دارند که عبارتند از: درخت سرو، کاج؛ گل نیلوفر، گل سرخ؛ و میوه‌هایی چون سیب، انگور و... . در این پژوهش برآنیم تا با کاربرد شگردهای متداول معنایابی ادبی، به‌ویژه نماد و رمز، مفهوم و مصادیق ابدیّت را از دیدگاه این شاعر بررسی نماییم. روش انجام پژوهش اسنادی ـ کتابخانه ای و مبتنی بر تحلیل یافته‌هاست.