این کتاب شامل چهار بخش عمده گورکی و تجربیات ادبیش، مقالاتی درباره ادبیات، سیماهای ادب و نامههایی درباره ادبیات است، چکیده و فشرده تجربیات و نظریات ادبی این نویسنده نامدار است. در بخش اول گورکی شرح میدهد که چگونه عشق به مطالعه در او بیدار شده و چگونه مطالعه میکرده است. در مقالات ادبی او نقش شخصیت و جریان زوال آن را از روزگاران قدیم تا عصر حاضر مورد بحث قرار میدهد و نشیب و فرازش را بررسی میکند و نشان میدهد که چگونه و از کجا قهرمانان کتابهای خود را پیدا کرده است. در قسمت سوم خاطرات و نظرات خود را درباره سه سیمای برجسته ادبیات روس: آنتون چخوف، لئو تولستوی و سرگئی یسنین شرح میدهد. بخش چهارم نامههایی است که گورکی با ادبای آن روز جهان و روس مبادله کرده و طی آن نظریات خود را درباره بعضی از آثار آنها ابراز داشته است.
مجموع مقالات پیرامون ادبیات و شعر نوشته برترین ادیبان و شعرا و نویسندگان معاصر که توسط زنده یاد ابراهیم زال زاده بنیانگذار و مدیر نشر ابتکار و بامداد گردآوری شده است: مجموعه مقالاتی از صفدر تقی زاده داریوش آشوری نجف دریابندری باقر پرهام احمد شاملو هوشنگ گلشیری م. آزاد احمد کسیلا فیروز شیروانلو مهدی اخوان ثالث سیمین بهبهانی ع. پاشایی و... فهرست: موسیقی زبان، عکس های یک شاعر، زیبایی چیست؟، نگاهی به ادبیات امروز آمریکای لاتین، جهان سوم در تکاپوی جهانی، یادی از بهرام صادقی، نگاهی به سه کتاب رضا براهنی و ...
تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.
این کتاب دربرگیرنده یادداشتهای پراکندهای است که ماکسیم گورکی به هنگام اقامتش در اولیز درباره تولستوی آنها را نوشته است. در این زمان تولستوی در گاسپرا زندگی میکرد. همچنین در ضمیمه کتاب نامه ناتمامی که تحت تأثیر «جدایی» از یاسنایا پولیانا و مرگ او، گورکی نوشته است، آورده شده است.
گورکی داستاننویس بشردوستی بود که گنجینه خاطراتش هرگز تهی نشد. این کتاب مجموعهای از بهترین داستانهای کوتاه گورکی است که در اختیار علاقمندان به آثار کلاسیک قرار گرفته است. عناوین داستانهای کتاب بدین ترتیب است: شهر شیطان زرد، با یک معلم اخلاق، استادان زندگی، قلمرو بیزاری، و در ادامه برگزیده نامهها به ویلیام دهایوور و چارلز مویر.