یورخ هذا الکتاب لأدبنا العربی المعاصر بمصر فی مدئة عام من سنة 1850 الی 1950 و یربط حلقاته ربطاً متناسقا، یکشف عن المژثرات والدوافع المختلفة التی عملت فی حیاته، و یصور تطور الشعر و اتجاهاته التی نشأت فیه، و ما یمتاز به کل اتجاه من خصائص و ممیزات، کما یصور تطور النثر، والمعارک التی احتدمت بین المجددین و المحافظین، و ما بذله الادباء و الشعراء من جهود فی بناء صرح ادبنا الحدیث. و لقد تناول المؤلف بالدرس و التحلیل آثار هؤلاء المجددین الذین ترکوا لنا هذا التراث الضخم، فی اسلوب ممتع و نظرات ثاقبة، جعلت کتابه ذخیرة ادبیة و سجلا تاریخیا وافیاً.
یعرض هذا الکتاب المدارس النحویة من بصریة و کوفیةي و بغدادیة و أندلسیة و مصریة متعقبا فی تفصیل نشأتها و نموها و تطورها و مصورا فی دقة أصولها و مناهجها مذاهبها و راسما فی إحاطة أئمتها و دقائق آرائهم و ملاحظاتهم النحویة.
سید قطب، شاعر رمانتیک و چهره برجسته معاصر مصر، هر چند به دلیل آثار و تألیفات اسلامی و قرآنی، به عنوان چهرهای دینی مشهور شده است؛ اما وی آثار ادبی و اشعار ارزشمندی از خود بر جای نهاده است. شعر او، سرشار از عواطف انسانی و طنین پایداری است. و ملت مصر را به مقاومت در برابر هر گونه ستم فرا میخواند. وی به موضوع فلسطین نیز، بسیار اهمیت میداد و جهاد و شهدت را تنها ضامن استقلال آن سرزمین میدانست. ویژگی بارز شعر پایداری سید قطب، ظهور جلوههای معنوی و دینی در آن است. از نگاه او، بهره انسان متعهد در این دنیا: شهادت در راه خدا و یا رسیدن به قلههای بلند پیروزی است. او با پافشاری بر آرمانهای والایش، جان خود را فدای این عقیده نمود. در این مقاله به تحلیل و بررسی درونمایههای پایداری در شعر وی خواهیم پرداخت.
این کتاب در واقع شیوهنامهای است درباره چگونگی انجام تحقیقات ادبی و روشهای تدوین یک پژوهشنامه. نویسنده که خود صاحب آثاری معتبر در زمینه ادبیات و نقد ادبی است، در چهار بخش اصلی این کتاب به تعریف پژوهش ادبی، معرفی شیوههای گوناگون تحقیق، چگونگی برخورد با متون کهن و روش استفاده از منابع پرداخته است. در معرفی روشهای تحقیق، ابتدا شیوه قدما یعنی راویان شعر و حدیث توضیح داده شده و سپس به تفصیل از رویکردهای امروزی تحقیق و شیوههای نقد سنت بوو، لانسون، کنت برک و دیگران سخن به میان آمده و دیدگاههای مختلفی که میتوان از منظر آنها به یک اثر ادبی نگاه کرد، بررسی شده است. فصولی نیز به تحقیقات ادبی با گرایشهای جامعهشناختی، روانشناختی، زیباییشناختی و .... پرداخته و با معرفی منتقدان صاحبنام و شیوههای هر یک، نمونههایی گویا از کار آنان به دست داده است.
مضمون کتاب به طور عام نقد و تاریخ ادبیات عربی و به طور خاص بررسی سبکهای شعر عربی از حیث هنر و صنعت شعری است که از آغاز تا پایان عصر عثمانی را در بر میگیرد