این کتاب مجموعهای ادبی ـ اجتماعی، و سیری است در جوانبی چند از فرهنگ ادبی اسلام که با نمونههایی از شعر کهن گردآوری شده است. مباحث کتاب عبارتند از: بیستوپنج بحث درباره ادبیات و شعر اسلامی، ادب و علوم ادبی، فنون ادبی، فنون ترجمه، علم بلاغت، توابع علم بلاغت، قصاید بدیعیه، بدیعیهسرایان، شرع متعهد، شعر علمی و آرمان والا در شعر شیعه.
سلیم نیساری در مقدمه کتاب در مورد دلیل گردآوری این مطالب می گوید: وقتی که چاپ کتاب "درس انشای فارسی" را آغاز می کردم به فکرم رسید که دفتری از بهترین نوشته های دانش آموزان کشور نیز تهیه و منتشر کنم. برای اینکه مقایسه ای بین نوشته ها به عمل آید و در ضمن تنوعی هم بین آنها موجود باشد و ذوق و سلیقه و طرز فکر هر دانش آموز نیز معلوم گردد عنوان "در برابر...؟" انتخاب گردید و به اطلاع دبیران محترم انشاء رسید تا نوشتن این موضوع را به دانش آموزان خود تکلیف بدهند و بهتریم نوشته ها را برای چاپ ارسال فرمایند.
زبان فارسی وقتی صحیح است که قوانین صرفی و نحوی و قواعد املائی و انشائی آن درست باشد. زبان کلیه ملل متمدن دارای قواعد و قوانینی است که درباره آن کتابها و رساله های فراوان نوشته اند و هرکس بخواهد به صحت و درستی در هر زبان گفتگو کند و چیز بنویسد ناچار است قوانین و قواعد آنرا بداند و رعایت کند...
حکیمی با نگارش کتاب «سرود جهشها» خوش درخشید. با نثری پرشور و پرشوق سخن از اسلام و عدالت علوی میگفت. نثری یگانه که در آن مهر به بیپناهان و بیصدایان موج میزد، به زر و زور و تزویر، با قلم به نبرد پرداخت. در حقیقت سرود جهشها نخستین کتاب وی بود که فضایی نو، در میان خوانندگان فارسیزبان آفرید. خلاصه ویژهای از این کتاب به زبان فرانسه به خامه روانشاد دکتر علی شریعتی بر این کتاب افزوده شد و نیز گزیدهای از آن به زبان انگلیسی اهمیت و ارج کتاب را گسترش داد. محمدرضا حکیمی متفکر ، نویسنده ایرانی و اسلامی که از وی با عناوینی چون «علامه» ، «استاد» و «فیلسوف عدالت» یاد میشود. کتاب الحیاه وی در رابطه با اقتصاد اسلامی از شهرت و اعتبار خاصی در جهان اسلام برخوردار شدهاست. وی از مجددان مکتب معارفی خراسان مشهور به مکتب تفکیک است که معتقد به جدایی دین از فلسفه و عرفان است.علی شریعتی وی را به عنوان وصی خود جهت هرگونه دخل و تصرف در آثارش انتخاب کرده بود. حکیمی در سال ۱۳۸۱ در رابطه با مبانی اسلام نامهای به فیدل کاسترو نوشت. او مدتی بعد و در دیدار با یک هیئت کوبایی گفت: «اگر اتفاقی برای فیدل کاسترو بیفتد، یک فاجعه بشری رخ دادهاست». نويسنده در اين مجموعه پراکنده به برخي از مطالب درباره مظلوميت اهل بيت بويژه امام علي و معرفي برخي از اصحاب اهل بيت پرداخته است. اين مجموعه که با سبک ادبي و احساسي نگاشته شده است، داراي نظم منطقي خاصي نيست، اما شاکله اصلي آن معرفي برخي از تعاليم، بزرگان و آموزه هاي شيعي بوده و بنا بر ادعاي نويسنده آن به منظور بازگويي برخي از تعاليم و ارزش هاي اسلامي تدوين شده است. بحثي درباره غدير، فلسفه شورش هاي شيعه و گزارشي رمان گونه از شام غريبان امام حسين (ع)، از جمله مباحث اصلي اين کتاب است. در پايان اين اثر نيز به معرفي کتاب شهداء الفضيلة علامه اميني پرداخته شده است.
زندگی بیشتر از آنکه والاییها را مجسم سازد، انسان را در مسائل عادی غرق میکند تا جایی که چه بسا اشخاصی بپندارند که این همه، آمدن و رنج بردن و رفتن است، و عمق آن، جز منجلابی فریبا چیزی نیست. اکنون چه باید کرد، این طبیعت زندگی است و عادیات آن و آیا این تمام حقیقت است؟ نه، ابداً. در درون این کویر و در جای جای این پهنه، چشمهساران زلال و جوشان حقیقت و فرازهای شکوهمند و صخرههای نستوه و درختان خرم و سرکش و قلههای افراشتهای نیز هست. و شرط کمال و رهایی از حیرت و پوچی، رسیدن به آنهاست. و شرط رسیدن به هز چیز نخست شناخت آن چیز است تا سپس کششی پدید آید و کوششی. بزرگانی که در تاریخ بشر وجود داشتهاند و دارند، همه خطهای قرمز بطلانی هستند که بر پوچی و پوچانگاری کشیده شدهاند و میشوند. اینان با زندگانی و آثار خویش ـ که حتی همان پوچگرایان نیز، در پرتو همان آثار زندگی میکنند و با همان علوم و افکار و وسایل و اختراعات عمر میگذرانند ـ به هستی مفهوم دادهاند و به زندگی ارج.