کتابخانه مجازی ادبیات

روزبهان بقلی فسایی شیرازی (522- 606 هجری) معروف به شیخ شطاح و از عرفای نامدار فارسی است. کتاب حاضر مشتمل بر شرح احوال و آثار روزبهان و رسالات القدس و غلطات السالکین می باشد. رسالة القدس که به نام های قدسیه و رسالة الانس فی روح القدس نیز شهرت دارد، به درخواست مشایخ خراسان، ترکستان و ماوراء النهر در دوازده باب تالیف شده و دوازده علم از علوم سالکان چون توحید و معرفت را مورد توجه قرار می دهد. رساله غلطات السالکین نیز به لغزشهای مسیر سلوک می پردازد که برای طالبان حقیقت و سالکان طریقت سودمند خواهد بود. این کتاب به کوشش جواد نوربخش در سال 1351 و توسط انتشارات خانقاه نعمت اللهی در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

مثنوی جنات الوصال مشتمل بر هفت دفتر است که هریک با نام جنّت تعبیر شده اند. این اثر حاصل قریحه سه عارف نامداری است که هر یک در زمان خویش، راهنما و دستگیر سالکان راه حق بودند. تالیف این اثر که بسیاری از مطالب عرفانی را در بر دارد به وسیله ملا محمد علی طبسی اصفهانی ( وفات 1212 قمری ) ملقب به نورعلیشاه آغاز شد که دو دفتر اول و بخشی از دفتر سوم به قلم اوست. پس از نورعلیشاه، میرزا محمّد حسین کرمانی ( وفات 1230 قمری ) ملقب به رونق علیشاه که جانشین او بود، اشعار جنات الوصال را ادامه داد و دو دفتر به آن افزود. پس از درگذشت او، احمد بن عبدالواحد کرمانی ( وفات 1246 قمری ) ملقب به نظام علیشاه با دو دفتر دیگر موفق به تکمیل این کتاب گردید. کتاب حاضر به تصحیح جواد نوربخش در سال 1348 و توسط انتشارات خانقاه نعمت اللهی در دسترس مشتاقان قرار گرفت.

تاريخ بيهقي، صحنه نمايش شخصيت‌هاي متعدد، متفاوت و گاه ضد و نقيضي است که هر خواننده‌اي با خواندن حوادث آن مي‌تواند تصويري از شخصيت خود را در آن جستجو کند. شايد تاريخ نيز چيزي جزء تکرار اين تيپ‌هاي شخصيتي آفريننده حوادث مشابه در پهنه روزگار نباشد. افراد با صلابتي چون حسنک وزير، عبداله زبير در اوج استقامت، جوانمردي و شجاعت چه تيپ شخصيتي را به خود اختصاص مي‌دهند که دقيقا نقطه مقابل افرادي چون بوسهل زوزني قرار مي‌گيرند که با يک نوسان شخصيتي عرصه را بر ديگران تنگ مي‌کنند؟ و چگونه بعضي از شخصيت‌ها چون سبکتگين پس از تحمل يک زندگي بسيار طاقت فرسا تحت سيطره نظام برده‌داري، با ديدن يک روياي صادقه از حضيض ذلت به اوج عزت و سربلندي نايل مي‌گردند؟ توصيف بسيار دقيق و نقادانه بيهقي در شخصيت‌پردازي اين گمان را در ذهن مخاطب تقويت مي‌کند که گويي وي بيش از هر چيز در اثر خود به «روان‌شناسي شخصيت» پرداخته است. اشاره به بعضي از نظريه‌هاي شخصيت از ديدگاه آبراهام مزلو، کارل گوستاويونگ، اريک فروم و آلفرد آدلر تحليلي اجمالي از تاثير محيط يا وراثت در شکل‌گيري شخصيت و جستجوي منشا تضادهاي شخصيتي از جمله انگيزه‌هاي پژوهشي نگارنده اين نوشتار است.

وطن‌دوستی جزیی از هویت ملی است که در شعر بعضی شاعران به خصوص زمانی که بیم تجاوز بیگانگان می‌رود، پر رنگ‌تر می‌شود. فردوسی پیش‌کسوت و سردمدار شاعرانی است که دل در گرو حفظ هویت ملی و افتخارات قومی دارند. هرچند که از نظر تاریخی وی در بدو شکوفایی تمدن ایرانی قرار گرفته است و طبعا به اقتضای زمان و همانند تمدن‌های دیگر، قرعه سرودن حماسه‌های ملی به نام وی که ذوق و قریحه‌ای توانا در این نوع ادبی دارد؛ می‌افتد. پس از عصر حماسه سرایی فردوسی، در دوره مشروطیت با ظهور شاعرانی چون: «ادیب الممالک فراهانی»، «سید اشرف قزوینی»، «عارف قزوینی» و «ملک الشعرای بهار» بار دیگر ملی‌گرایی و عشق به وطن در شعر شاعران احیا می‌گردد. و در شعر معاصر مهدی اخوان ثالث به تاسی از فردوسی، نماینده شعر حماسی و وطن‌گرایانه می‌شود. در شعر معاصر عرب نیز ایلیا ابوماضی به وطن دوستی شهرت دارد. در این گفتار به بررسی همانندی‌های بین اشعار این دو شاعر با محوریت وطن‌دوستی پرداخته شده است.