آنچه در این کتاب فراهم آمده، شرح قسمتی از کارهایی است که در طول مدت پنجاه سال توسط انجمن آثار ملی انجام شده است؛ مهمترین مواردی که ذکر شده عبارتند از: ساختن آرامگاه برای بزرگان نامور ایران چون فردوسی، ابن سینا، سعدی، نادرشاه و ....؛ کمک به تعمیر بناهای تاریخی ایران در اصفهان و شیراز و خراسان، طبع و نشر آثار بزرگانی که برای آنان آرامگاه ساخته شده یا چاپ کتبی درباره آنان و همچنین چاپ و انتشار کتابهای مربوط به شهرها و بناهای تاریخی و فرهنگ ملی و .... .
کتاب حاضر نگاهی است به تاریخ و تمدن ایران در عصر هخامنشی با معرفی و بررسی قسمتهای مختلف و جنبههای گوناگون تخت جمشید به گونهای که مخاطبان با اجزا و ساختمانهای مختلف و آثار و الواح باستانی باقی مانده در تخت جمشید، همچنین با مظاهر و دستاوردهای تمدن و مهمترین رویدادها و برخی ویژگیهای برجسته شاهنشاهی هخامنشی آشنا شوند .سرفصلها و موضوعات کتاب بدین قرارند" :پارس مهد فرهنگ و تمدن"، "تخت جمشید در نوشته پیشینیان"، "معماری تخت جمشید ادامه هنر ملی"، "یکتاپرستی هخامنشیان"، "نقش بزرگان پارسی در تخت جمشید"، "مقبرههای هخامنشیان"، "هنر هخامنشیان"، "الواح گلی تخت جمشید با ارزشترین کتیبه تاریخی جهان"، "کتیبههای تخت جمشید"، "دروازه ورودی تخت جمشید"، "صف ملل همراه با پیشکش در تخت جمشید"، "نقش زنان هخامنشی"، "کاخ آپهدنه"، "کاخ تچر"، "کاخ هدیش"، "شاهین"، "نقش جدال شیر و گاو در تخت جمشید"، "نقش گیاهان در تخت جمشید"، "گل نیلوفر"، "آناهیتا"، "سنگابه تخت جمشید"، "شیشههای تخت جمشید"، "کندن کانال مصر"، "شکست هخامنشیان " و "اثرات ناباوری شکست ایرانیان ."کتاب با عکسها و طرحهای متعددی از تخت جمشید و آثار به دست آمده از آن جا، همچنین برخی بناهای دیگر مربوط به هخامنشیان در سرزمین پارس همراه شده و با فهرست منابع به پایان میرسد
سرزمین گسترده خراسان، بخاطر پهناوری و دیرپایی و اصالت تاریخی خود، فرهنگهای متنوع و اندیشه ها و مذاهب و هنرهای گوناگون را در خود پرورانده است. علاوه بر ادبیات کهن که زبانزد خاص و عام است آثاری همچون آتشکده ها، مساجد، معابر و رباطها و بناهای گوناگون تاریخی در این استان خودنمایی می کند. این ابنیه تاریخی که نمونه ای از ذوق هنری و مذهبی گذشتگان است از اهمیت خاصی برخوردار بوده و می تواند بهترین نمونه شناخت هنر و فرهنگ گذشته این سرزمین باشد. بناهایی که تاکنون در این سرزمین به یادگار مانده و شناسایی شده است نمونه هایی است از هنر دوران ساسانی تا عصر حاضر. در این کتاب ضمن بررسی سابقه تاریخی، مشخصات و و یژگیهای هنری تعدادی از آنها نیز معرفی شده است. وجود حرم مطهر حضرت رضا (ع) در شهر مشهد سبب ساختن بناهای دیگری شده که محپجموعه ای زیبا را پدید آورده است. در ادوار مختلف، سلسله های گوناگون که می خواسته اند به ظاهر پیوندشان را با مذهب حفظ نمایند به ساختن این آثار و یا تعمیرات و ملحقاتی در اطراف حرم مطهر پرداخته اند. باین جهت شناخت و بررسی بناهای اطراف بارگاه مقدس رضوی میتواند گوشه ای از فرهنگ معماری اسلامی را به ما بشناساند. در این مختصر اکثر بناهای تاریخی خراسان به اجمال بررسی شده است.
کمال الدین ابوالفضل اسماعیل بن ابومحمد عبدالله بن عبدالرزاق اصفهانی از قصیدهسرایان معروف و شاعران بزرگ اواخر قرن ششم و ثلث اول قرن هفتم است. پدرش جمالالدین از شعرای معروف قرن ششم بود و نخست شغل بازاری داشت و از دکان به مدرسه آمده و شاعری پیشه کرد. قسمتی از اشعار کمال اسماعیل به اسم «کلیات خلاق المعانی» دو بار در هند چاپ شده بوده که در این چاپ این نسخهها همراه با نسخههای دیگر مورد استفاده مصحح بوده است.
آنچه در این مجموعه گرد آمده است، نمونههایی است زیبا و قطعاتی سودمند و آموزنده، ریخته قلم استادان باتجربه و تراویده طبع سخنوران سخنشناس که از میان انبوه نوشتهها و شعرهای رنگارنگشان برگزیده شده است. نوشتهها بر مسائل اجتماعی و فنی و سرگذشت بزرگان و ناموران و باریکیهای اندیشه و راه و رسم و عادات و آداب نیکشان و داستانهای پرنکته و لطیفه و مباحث تاریخی مشتمل است و در همه آنها کلام استوار و عبارات جاافتاده و ترکیبات نیک بههم یافته و الفاظ دال بر معنی مقصود و لغات تراش خورده است. زمان نگارش قطعات و سرایش اشعار حدود ده قرن گستردگی دارد و بنابراین خود گویای دریافت تحولهای تدریجی که از خواص زبانهای زنده است و دگرگونیهای لفظی و معنوی و مرگ و توقف یا تولد و سیر الفاظ و مفاهیم آنها تواند بود و این سیر تدریجی و تکمیلی یا تحولی را بهخوبی نشان تواند بود.