کتابخانه مجازی ادبیات

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

قم نامه کتابی است به زبان فارسی، نوشته نویسنده معاصر سید حسین مدرسی طباطبایی درباره تاریخ شهر قم. کتاب تشکیل شده، از یک مقدمه و هفت رساله یا گزارش در تاریخ شهر قم که یکی از آنها به عنوان ضمیمه مربوط به شهر دارالمومنین کاشان می‌گردد. مولف در ابتدا، خلاصه گونه‌ای از مطالب کتاب را بدون هیچ گونه توضیحی در باب نحوه کار و نسخ مورد مراجعه و صحت و اصالت آنها آورده و تنها در باب رساله آخرین، یعنی جوابیه میرزای قمی متذکر شده که مسوده اصلی این رساله ضمن مجموعه‌ای از رسائل نویسنده در قم، و دو نسخه دیگر در دانشگاه و مدرسه آیت‌الله بروجردی در نجف است و نائب الصدر شیرازی در طرائق الحقائق بندی از این رساله را آورده و چند سطری درباره اش بحث و گفتگو کرده است. کتاب؛ مشتمل است بر پاورقی‌هایی به قلم مولف و در پایان کتاب سه دسته فهرست؛ شامل نام کسان و جایگاه‌ها و کتب مذکور آمده است. عناوين مطالب ارائه شده در اين كتاب عبارتند از : مقاله اي درباره ي خاندان صفي امراء مستقل قم ، مقاله اي درباره ي سكه هاي ضرب شده در قم ، طوائف و ايلات درالايمان قم ، املاك و مستغلات و قنوات و بلوكات قم ، تعداد نفوس موجود در قم، حالات و كيفيت بلده و بلوكات و مزارع كشان و رساله ي جوابات مسائل ركينه از ميرزا ابوالقاسم قمي (رحمت الله عليه) كه در پاسخ به پرسشهاي ملا علي مازندراني ملقب به ركن نوشته شده است.

درباره فرمان ها و احکام و نشان ها و منشورها و امثله و اخطبه و دیگر اسناد دیوانی از شاهان و امیران و احکام و صدور و وزراء دوره های پیش بحث هایی تاکنون انجام گرفته و مقالاتی متعدد نشر شده و کتابی مستقل نیز وسیله دکتر قائم مقامی با سبکی مهذب و پسندیده در این باره تحریر یافته است. جز آن که باید توجه داشت تا هنگامی که چند مجموعه مهم اسناد شهرستانها که به وسیله فضلای محلی و غیر محلی در دست تدوین و چاپ است نشر نشده این تحقیقات و بررسی های ارجمند بسیار ناتمام است و در واقع باید آنها را طلیعه کار و مقدمه و آغاز راه دانست. از مهمترین اسناد دوره صفوی که تاکنون درباره آن جز بحثی کوتاه در کتاب مذبور دیده نشده احکام صدور این عهد است که آن را در اصطلاح دیوانی "مثال" می گفته اند. نشان کلی این نوع احکام "طغرا" های بالای آنهاست که به سبکی خاص نقش می شده و با گذشت زمان پیچیده تر و خواندن آن دشوارتر می گردیده است و چون دیده شد بسیاری از اهل تحقیق در خواندن برخی از این طغراها و بالمال در شناختن "صدر" ی که طغرا از او است دچار اشکال می شوند این سطور به منظور تسهیل کار نوشته شد...