کتابخانه مجازی ادبیات

گرچه گویش سبزواری یکی از لهجه‌های فارسی دری است و سالیان دراز شلاق زبان‌های ناهماهنگی چون زبان ترکی، مغولی، عربی و ... را بر شانه خود تحمل کرده و امروزه در قسمت نسبتا وسیعی از خاک ایران تکلم می‌شود، هرگز نمی‌توان آن را از لهجه‌های دیگر زبان فارسی برتر دانست. وقتی از گویش سبزواری سخن گفته می‌شود و اختصاصات دستوری یا واژه‌های آن بررسی می‌شود، نباید این تصور پیش آید که با یک گویش صددرصد ثابت سروکار داریم و بین افراد مختلفی که با آن گویش تکلم می‌کنند، وحدت کلمه و لفظ برقرار است. در این کتاب لغات و اصطلاحات گویش سبزواری با شواهدی از اشعار محلی این شهرستان گردآوری شده است.

زرقان شهری باستانی در میانه راه شیراز به تخت جمشید در دامنه کوه زرقان است. زرقان قدیم شامل محله‌های بزرگ جولاهگان، میان و لرها و محله‌های کوچک‌تر آخوندها، جهودها و حیدر بود. مجموعه این محله‌های درهم‌فشرده، پشت به کوه داده و دامن تا ابتدای دشت گسترده بود. برج‌وبارو و دروازه‌های کوچک و بزرگ شهر را در میان گرفته بود و از گسترش آن پیشگیری می‌کرد. در این کتاب مجموعه دوهزار مثال، اصطلاح، کنایه، تشبیه و پند و اندرز در لهجه فارسی مردم زرقان فارس گردآوری شده است.

در سال 1870 میلادی در لندن دانشمندی توانا که عمر خویش را در راه گسترش زبان و ادبیات فارسی و اردو صرف کرده بود، توانست گلستان سعدی را به فارسی تصحیح و به چاپ برساند و برای آموزش علاقمندان و دوست‌داران زبان فارسی، فرهنگی از لغات فارسی گلستان را فراهم آورده و به انگلیسی ترجمه و در پایان کتاب درج کند. این دانشمند انگلیسی «جان تامپسون پلاتس» نام دارد. این کتاب دربرگیرنده بخش لغات فارسی گلستان سعدی است.

«ثمرات القدس» برخلاف بسیاری از تذکره‌های آن دیار که‌ غالبا درباره سلسله یا طریقه‌ای خاص تألیف شده‌اند، طیف وسیعی از عرفا را دربر دارد و شامل زندگینامه 495 تن از عرفای این منطقه است که برخی از آنان تا زمان مؤلف نیز در قید حیات بوده‌اند. میرزا لعل بیگ در تدوین این اثر تقریبا به تمامی تذکره‌های پیشین مراجعه کرده و بسیاری از مطالب را از آنها برگرفته و در متن کتاب از مأخذ موردنظر نام برده است‌. لعلی در مقدمه کتاب می‌نویسد که تألیف خود را به چهار بخش تقسیم کرده است. بر این اساس عرفایی که زندگینامه آنان را نوشته به چهار گروه تقسیم کرده است: کسانی که از زمان مرگ آنان تا عصر مؤلف مدت‌ها گذشته است؛ گروهی که از زمان مرگ آنان تا عصر مؤلف مدت زیادی نگذشته است؛ گروهی که در عصر مؤلف در قید حیات بوده‌اند و سپس در همان دوران به دیار باقی شتافته‌اند؛ و گروهی که در عصر مؤلف زندگی می‌کرده‌اند. بعد از اتمام معرفی این چهار گروه، ذکری از «نساء عارفات» بر اساس همین تقسیم‌بندی به عمل آمده است.