امثال و حکم یکی از بخشهای مهم و جالب و فولکلوری ملل و نمایشگر راستین عواطف نفسانی، افکار، نظریات، معتقدات، عادات، سنن، ذوق فطری، اخلاقیات و تلقیات اوضاع و احوال عمومی زندگانی جوامع است. این کتاب دربرگیرنده ضربالمثلهای دری افغانستان است که نویسنده آنها را نهتنها از محیط جمعآوری کرده است، بلکه با بسیاری از کتب مقابله و مقایسه نموده است.
«لُغَتِ فُرس» یا فرهنگ اسدی نام واژهنامه مهم و قدیمی است که اسدی طوسی شاعر سرشناس سده پنجم هجری آن را تألیف کردهاست. اسدی در این کتاب برای شرح غالب لغات، شاهد یا شواهدی از شاعران میآورد. ترتیب واژههای این واژهنامه بر پایه حرف آخر آنها است. اسدی همانگونه که خود گفته، این کتاب را برای آن نوشت تا شاعران و نویسندگان پارسیزبان سرزمینهای غربی ایران که با برخی از واژههای بهکاررفته در خراسان و فرارود آشنایی نداشتند بتوانند مشکلات لغوی خود را به یاری این کتاب رفع کنند. این کتاب کهنترین لغتنامه فارسی است که در قرن پنجم قمری تألیف گردیده است. آنچه درباره این کتاب قابل توجه است، این است که دستهبندی لغات در این کتاب به شیوهای است که نشان میدهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمهای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند.
مثلها و اصطلاحات هر زبان که با چند کلمه یا با یک جمله کوتاه خوشآهنگ منظور گوینده را بیان مینماید، از ارکان عمده ادبیات و پایههای اصلی فرهنگ آن زبان بوده و میتوان گفت که چکیده حکمت و فلسفه هر جامعه در دل ضربالمثلها و اصطلاحات آن نهفته و معرف روحیه و طرز اندیشه مردم آن جامعه است. بنابراین اهمیت شناسایی و دسترسی به امثال و اصطلاحات فارسی روشن و مسلم است. در این کتاب مثلها و اصطلاحات متداول زبان فارسی گردآوری شده است.
ضرب المثل های زبان پشتو (د پشتو امثال او حکم)که در سال 1354 ه ش برای نخستین بار توسط عنایت الله شهرانی جمع آوری و تدوین شده به چاپ رسیده و در ضمن نشریه ها و کتابهایی که در مطبوعات کشور و بیرون مرزی به زبان پشتو به نشر رسیده است مهر چاپ خورده است. مجموعه د پشتو امثال و حکم کار آغازین و ابتدایی بود اینک مجموعه د پشتو متلونه یا ضرب الامثال با غنای بیشتر یا تصحیح و نقد شادروان غریب یار و عبدالحمید عاطف و اهتمام برهان الدین نامق از سوی کانون فرهنگی قیزیل چوپان اقبال چاپ میشود...
امثال و حکم یکی از بخشهای مهم و جالب فولکلوری ملل و نمایشگر راستین عواطف نفسانی افکار، نظریات، معتقدات، عادات، سنن، ذوق فطری، اخلاقیات، تلقیات اوضاع و احوال عمومی زندگانی جوامع است. زبانهای افغانی به ویژه پشتو و دری از لحاظ وفور ضربالمثلها بسیار غنی است که با احتوای مفاهیم حکمی و تمثیلی با ظرافت و زیبایی در طول روزگار و از روزگاران بسیار قدیم همچون ستارههای تابناکی در آسمان ادب فولکلوری جاویدانه میدرخشند. این کتاب مجموعهای از ضربالمثلهای زبان افغانستان را احتوا میکند که توسط عنایتالله شهرانی گردآوری شده است. در این مجموعه بیش از پنجهزار مثل به ترتیب حروف الفبا آورده شده است.