در این مقاله به بررسی و شناخت سبک دو نقاش سیاه قلمکار گمنام عهد ناصری میپردازیم که در تصاویر، خود را «مصطفی» و «میرزا نصرالله» نامیدهاند. این دو نقاش سبک و شیوه خاصی برای مصور کردن کتابهای چاپ سنگی دارند. در آثارشان تأثیر هنر افشاریه ـ زندیه و تا حدی صفویه دیده میشود و از فضاهای چند ساحتی مکتب هرات خبری نیست. چهرهها در کارهای آنان دارای بیان تصویری هستند و ترکیب بندی خود را بر اساس داستان تنظیم کردهاند. در تصاویر کشیده شده توسط میرزا نصرالله از سبک هنر افشاریه اقتباس شده است. اندازه تصاویر در کارهای او به اندازه و تناسبات اروپایی بسیار نزدیک است. در کارهای استاد مصطفی از سبک هنر صفویه بیشتر استفاده شده و برشهای مورب در تصویر و خطوط نرم در پیکرهها به کار رفته است.
تکنیک هنر چاپ سنگی بعد از ورود از اروپا به ایران، رونق خوبی داشته است؛ به گونهای که عباس میرزا نایبالسلطنه در حدود 150 سال پیش جهت بازدید و آشنایی با این فن میرزاجعفر تبریزی را به مسکو اعزام نمود، این میرزاجعفر با هوش و درایت ذاتی روش کار را فراگرفت و با خود ابزار و ادوات مربوط به چاپ سنگی را به تبریز آورد و پابهپای ملل صاحب مطبعه آن روز در ایران هم تحولی در این هنر به وجود آورد و در شهر تبریز با روش چاپ سنگی به تکثیر کتاب همت گماشت. در این کتاب مباحثی درباره چاپ سنگی از قبیل تاریخچه چاپ سنگی، سنگهای مخصوص سنگ چاپ، نگارش و آمادهسازی سنگ چاپ، روش انتقال تصویر به سنگ و ... آورده شده است.
میرزا نورالله ملقب به تاجالشعراء و مشهور به عمان سامانی به سال 1258 قمری در سامان زاده شد و به سال 1322 دعوت محبوب خویش را اجابت کرد. او در خاندانی از اهالی عرفان رشد کرد و همین پرورش صوفیانه، نگاه او را به عالم تربیت نمود تا بتواند در کنار مشق شعر و تمرین ادبیات در محضر اساتید اصفهان و ارادت قلبی و کشفها و سرمستیهای خود را با ذوق درآمیزد و در ساختار شعر ریزد. این کتاب یکی از بهترین و تأثیرگذارترین اشعار مذهبی در وصف امام حسین (ع) و واقعه عاشوراست. این اثر شامل سرودههای عمان سامانی است و مجموعهای از مرثیهها و سوگنامهها با درونمایهای غمناک از توصیف مظلومیت شهدای حادثه کربلاست.
هر کتاب چاپ سنگی دارای آرایشهای فنی خاصی است که آن را از دورههای پیشین متمایز میکند. این مقاله به بررسی اصول آرایشهای فنی در صفحات مستقل و مهم کتابهای چاپ سنگی عهد ناصری و ویژگیهای آنها میپردازد. بسیاری از پژوهشگران تلاشهای ارزندهای در اینباره انجام دادهاند، ولی این تلاشها کافی به نظر نمیرسد و هنوز میبایست مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد. این صفحات شامل صفحه آغازین، فهرست عنوان سرلوح و صفحه آخر است.