کتابخانه مجازی ادبیات

اسپاروی به تصور اینکه یکی از شاگردان مستعدش ممکن است روزی به مقام های عالی سیاسی در ایران دست باید از همان ابتدا به پرورش استعداد او در راستای منافع کشور خود می‌پردازد و سعی می‌کند به او بقبولاند که خیر و صلاح جهان به خیر و سعادت نژاد آنگلو ساکسن بستگی دارد. مؤلف از رسم “مداخل” در ایران، این عرف ناشایست عصر بی خبری به وضوح و اجمال سخن می‌گوید و زنجیره آن را از شاه تا رعیت بازگو می‌کند و وضع فروش مشاغل مهم دولتی را یکی از عوامل خرابی ملک و ملت می‌شمارد. اسپاروی از مشهوراتی که دیگر سیاحان شرح داده‌اند، دوری گزیده و آنچه بیان نموده تا حد زیاد بدیع و تازه است. او تنها به شرح وقایع بسنده نمی‌کند بلکه با ایجاز پر معنی به تحلیل رویدادها می‌پردازد و برخلاف بعضی از سیاحان به تحسین شیوه زندگی و مشی زن ایرانی می‌پردازد و او را محور زندگی خانواده می‌داند که تنها امید و آرزوی خود را در خوشبختی خانواده‌اش جستجو می‌کند. نقش چادر را در زندگی اجتماعی زن ایرانی واجد اهمیت بسیار دانسته و آن را ته بند اسارت، بلکه نشان آزادی و مجوزی برای ورود او و شرکت او در فعالیتهای اجتماعی می‌شمارد و به ذکر مثالهای چندی از شرکت زنان در اعتراض های اجتماعی می‌پردازد و از این طریق به تحسین زیبایی طبیعی فوق العاده زن ایرانی می‌نشیند.

کتاب مأموریت ادبی از خوانسار تا شیراز در اصل سفرنامه ای در زمینه دومین کنگره دبیران زبان و ادبیات فارسی کشور است که به مدت یک هفته در مرداد ماه سال 1347 و در شهر شیراز منعقد گردید. این سفرنامه که به قلم دکتر محمد حسین تسبیحی به نگارش درآمده، نخستین بار به مدت یک سال در روزنامه فردا و به صورت گفتارهایی مسلسل به چاپ رسید و در حقیقت این کتاب چاپ دوم مأموریت ادبی است. تسبیحی در سال 1347 از ریاست وقت ادارا آموزش و پرورش خوانسار جناب آقای حاج فضل الله ملکی مأموریت پیدا کرد که در این کنگره شرکت بنماید. ایشان که پس از یک سفر به تهران و گلپایگان موافقت ضمنی خود را اعلام نموده بود، سرانجام عازم این شهر گردید. ایشان در طی مسیر در شهرهایی چون شهرضا توقف نموده و توصیفات ادبی خوبی از این شهر ارائه کرده است. سپس به هر نقطه یا شهری نیز که می رسیده به توصیف آنجا پرداخته تا به شیراز رسید. وی نه تنها توصیف جامعی از چگونگی برگزاری کنگره و حتی سخنرانی های آن پرداخته، بلکه توصیفات زیبا و ادبی واری نیز از آثار مهم تاریخی و مذهبی این شهر چون آرامگاه حافظ و سعدی، شاهچراغ (ع)، تخت جمشید و ... ارائه کرده است. بدین سبب تهیه این کتاب و خواندن آن برای حتی شده پاره ای ساعت خالی از لطف نیست.

اکثر محققان رشته‌های زبان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی زبان و منتقدان فمینیست بر این باورند که بین زبانِ زنان و مردان، تفاوت‌های آوایی، واژگانی و نحوی وجود دارد. گروهی این تفاوت را ناشی از تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان و مردان و اختلاف پایگاه اجتماعی و عوامل فرهنگی مسلط بر جامعه می‌دانند و گروهی دیگر، منشأ آن را اعمال نفوذ و دخالت مردان در زبان، تلقی کرده‌اند که منجر ‌به پیدایش نوعی زبان مرد‌سالار شده است؛ از‌این‌رو در این پژوهش سعی شده است تا تأثیر جنسیت بر زبان ده شاعر زن معاصر ایرانی مورد بررسی قرار گیرد. ابتدا یک یا دو مجموعه‌ شعر از شاعران موردنظر به ‌صورت‌ تصادفی انتخاب شد، سپس شعرشان در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی، مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفت و نتیجه این شد که به ‌علت وجود تفاوت میان زنان و مردان از لحاظ پایگاه اجتماعی و ممیّزه‌های زیست‌‌شناختی، زنان شاعر به ‌شکل قابل توجّهی از واژگان‌ جنسیت‌زده‌ استفاده می‌کنند و در اغلب موارد، از این نوع واژگان‌ برای بیان مضامین‌ حسی ـ عاطفی و اعتراض به وضعیت زنان در جامعه بهره می‌برند. در سطح آوایی، با توجّه به بافتی خاص‌، به‌ همراه‌ واژگانی که نشانی از جنسیت‌‌گرایی دارد و مضامین رمانتیکی که معمولاً از سوی زنان مورد توجّه قرار می‌گیرد، صامت‌ها و مصوت‌هایی خاص در شعرشان زنانه‌ جلوه می‌کند. سطح نحوی با توجه به نقش بینافردی در چارچوب نظریه‌ نقش‌گرای هالیدی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که زنان شاعر اساساً از جمله‌های پرسشی، تأکیدی و دستورمند استفاده می‌کنند؛ هرچند نمی‌توان به‌وضوح، مشخص ساخت که آنان این نوع جمله‌ها را برای منتقل‌کردن چه مضامین و اندیشه‌هایی به خواننده به‌کار گرفته‌اند، وقتی رویکرد محتواگرایانه است، جمله‌ها بیش‌تر دستورمند هستند.

منطق مکالمه محصول انديشه ميخاييل باختين، نظريه‌پرداز حوزه علوم انساني در قرن بيستم است. اين ديدگاه بر برقراري تعامل دائمی ميان نظرگاه‌هاي متن، مؤلف و مخاطب تأکيد می‌کند و اينکه شناخت واقعي تنها از لابلاي شراکت‌ها، تفاوت‌ها و نقيضه‌هاي معاني اين سه عنصر حاصل می‌شود. از نظر او، سخن سرشت مکالمه‌اي دارد و اين مکالمه‌گرايي نيز به شکل تام در گونه ادبي رمان بازتاب می‌يابد، زيرا رمان، عرصه بازتاب زبان‌ها، صداها و سبک‌هاي گوناگون است. بنابراين رمان ماهيتا چندمفهومی است. از اين‌رو زمينه اصلي مطالعات باختين است. در اين جستار تلاش شده که تاريخ بيهقي اثر ابوالفضل بيهقي، بنا بر سرشت رمان‌گونه آن در گستره منطق مکالمه مورد پژوهش قرار گيرد. روش پرداختن به اين پژوهش، اثباتي- تحليلي است و به مؤلفه‌هاي شاخص مکالمه‌اي همچون دوصدايگي، دگرمفهومي، کرونوتوپ و ذکر مصاديق آن، از جمله پوشيده‌گويي، محاکات و ديالکتيک پرداخته می‌شود.