کتابخانه مجازی ادبیات

بنی عباس در سال 132 ه با شعار حکومت خاندان پیامبر(ص) قدرت را در سرزمین‌های اسلامی به دست گرفتند. اما پس از تحکیم پایه‌های حکومت خود، دست به کشتار نوادگان پیامبراکرم (ص) در گستره زمین و درازای زمان زدند. ابوفراس شاعر، گوشه‌ای از این جنایات بنی عباس را فهرست‌وار در لابه لای قصیده‌ای 60 بیتی گنجانده است و بدین گونه دل‌های دردمند شیعیان اهل بیت پیامبر(ص) را شفا بخشیده است که این قصیده را از همین روی ((قصیده شافیه)) نامیده‌اند. در این مقاله، به ترجمه کامل و شرح لازم و مناسب اشعار، و ذکر حوادث تاریخی آن، پرداخته شده است.

در سال 1385 دو نسخه خطی مصور شاهنامه به کوشش و با ارزیابی نگارنده این گفتار برای کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران‌ خریداری شد و به گنجینه نسخه‌های خطی این کتابخانه پیوست. یکی نسخه‌ای شاهانه(ش 11555) در 549 برگ و قطع رحلی مورخ 902 ق‌ است که فقط یک مجلس تصویر در آن دیده می‌شود، اما بی‌تردید نسخه‌ تصویرهای دیگری داشته که می‌باید در اواخر عصر قاجار،که فروش‌ تصاویر شاهنامه مرسوم شده بود، از میان رفته باشد. براساس رکابه‌ها، به جز افتادگی‌های آغاز نسخه، 39 ورق عادی یا مصور از این نسخه خارج شده است. با به دست بودن تنها مجلس تصویر موجود در این نسخه به‌طور نمونه و نوع صفحه‌بندی و جدول‌کشی و آرایش‌های‌ کلی نسخه ممکن است صفحات دیگر مجلس‌دار این نسخه را بتوان در مجموعه‌ها و کتاب‌های تصویری چاپ شده شناخت. نسخه دیگر(ش 11556)در 554 برگ و قطع رحلی و بدون تاریخ است. کتابت و آرایش‌ها باید از نیمه دوم قرن دهم ق باشد. وجود نوارهای‌ ابریشمین سبز در لابه‌لای اواق نسخه نشان می‌هد که این نسخه دارای‌ مجلس تصویر بوده و این نوارها برای شناختن ورق‌های تصویردار بودن‌ تورق کردن بوده است. باتوجه به این نوارها و رکابه‌ها این نسخه دست کم‌ پنجاه مجلس تصویر داشته است. یکی از خصایص مهم این نسخه تذهیب‌کاری‌ سراسرای صفحاتی است که مقابل صفحات تصویردار قرار می‌گرفته‌اند.

اشتهر الخوارزمی بکونه احد کتّاب الرسائل الاحوانیة البارزین فی القرن الرابع الهجری و طبعت رسائله عدة مرات، کما طبع کتابه الأمثال فی الجزائر. اما باعتباره شاعراً فلا تتحدث الدراسات المعاصرة عنه الا قلیلا والسبب فقدان دیوانه. و یحاول هذا الکتاب تسلیط الأضواء علی هذا الجانب من حیاة هذا الأدیب الذی تحدثت المصادر المعاصرة له والتی تلته. فقد تم صناعة دیوان له و ذلک بجمیع الابیات التی رویت عنه فی مختلف المصادر. کما درس عصره و حیاته و شعره والاغراض التی قیل فیها.

دایره واژگان به کار رفته در یک نوشتار اعمّ از شعر و نثر، از آشکارترین ویژگی‌های سبکی آفریننده آن به شمار می‌آید. کلمات، همان خشت‌هایی هستند که ساختمان یک اثر ادبی را به وجود می‌آورند؛ اما روشی که شاعر/ نویسنده در چینش آنها به کار می‌برد، می‌تواند منعکس‌کننده شخصیت ادبی ویژه و وجه تمایز او باشد. تردیدی نیست که این ویژگی تنها یکی از عناصر سازنده سبک شاعر/ نویسنده است، اما می‌توان با بررسی و ارزیابی آن، پرده از برخی رازهای نگارشی اثر هنری و سبک و سیاق آن برداشت. مقاله حاضر با تکیه بر روشی آماری نشان می‌دهد که تنوع دایره واژگان در شعر سه شاعر عربی به این ترتیب است که در شعر ابن هانیء بیشترین و در شعر احمد شوقی کمترین گوناگونی یافت می‌شود و شعرمتنبّی بر مبنای این محاسبه بین آن دو قرار می‌گیرد. انطباق نتیجه تحقیق بر فرض‌های مورد نظر نگارنده، کارآیی شیوه آماری به کارگرفته شده را تأیید می‌کند.