کتابخانه مجازی ادبیات

در فن آرایش سخن و صنایع بدیعی "سوال و جواب" را یکی از محسنات بدیع معنوی به شمار آورده اند و آن چنان است که شاعر در بیتی و یا چند بیت و یا بیش از آن، سخن خود را به صورت پرسش و پاسخ موضوع می کند و این تفنن ادبی، گاه چندان به درازا می‌کشد که از آغاز تا پایان یک قصیده طولانی را نیز دربر می‌گیرد. کتاب حاضر که "گفتگو در شعر فارسی" نام دارد بیشترین اشعاری را که تاکنون به شیوه پرسش و پاسخ سروده شده اند، شامل می‌شود.

در کتاب حاضر آرا و اندیشه های «ژان پیاژه» روانشناس در قالب گفتوگوهای آزاد، ارائه شده است. پیاژه در گفتوگوهایش پس از انتقاد از روش تجربی و روش مشاهدة محض، براساس روشی که آن را «روش بالینی» گردآوری داده ها نامگذاری کرده است، در سطح تغییرات تحولی (ژنتیک) و در الگوی برهه های متوالی، شکلگیری شناخت را از زمان نخستین سازشهای سازماندهی شده، بررسی کرده است و آن را هستة اصلی نظام فرایندهای روانی دیگر برشمرده است. او سیر تحول هوش را از سطح نخستین «روان بنه ها» تا استقرار پایانیترین ساختها، از تولد تا بزرگسالی، ترسیم کرده و به کشف مراحل این فرایند بزرگ نائل آمده است. پیاژه، روانبنه های شناختی را بر پایة پژوهشهای عینی و عمیق مداوم خود و همکارانش با روانبنه های زمینه های عاطفی، ادراکی، حفظی و... گره زده است و در حقیقت به گسترة وسیع سازمان روانی، یعنی آنچه در عرف باید در آخرین تحلیل «شخصیت» نامید، دست یافته است. وی همچنین دربارة روابط میانِ هوش و حافظه، بر طرح و بررسی مسئله حافظه پرداخته است. از نظر وی، حافظه مشتمل بر باز پدیدآوری کم و بیش فعال پذیرانه آن چیزی که قبلاً ادراک شده، نیست؛ بلکه حافظه یک بازسازی جزئاً مفهومی و جزئاً استنباطی از گذشته ای است که قسمتی از آن فراموش شده و باید کامل و از نو پیریزی شود. پیاژه در این باره در رویارویی با موضعگیریهای فرویدی، احتراز شدید خود را از خاطرات دورة کودکی، که مورد توجه طرفداران روان تحلیلگری است. ابراز داشته است. ضمن آنکه در این کتاب، مخاطبان با فعالیتهای همکاران برجسته و شناخته شدة پیاژه نظیر: «گروبر»، گی سلریه» و... آشنا میشوند.

شيوه پردازش نمادها و شخصيت‌ها ـ دو عنصر داستاني برجسته ـ در مثنوي معنوي، از تاثيرپذيري مولانا از باورهايش در مورد انسان سرچشمه گرفته است. در اين جستار کوشش بر آن است که برخي جنبه‌هاي رمزآميز مثنوي معنوي، با بهره‌گيري از مفاهيم روان‌شناسي و اسطوره‌اي نمايان گردند. در اين راستا مفاهيم روان‌شناسي داستان «روميان و چينيان» در ارتباط با نظريه‌هاي ناخودآگاه فردي فرويد، ناخودآگاه جمعي و کهن‌الگوي خويشتن يونگ و عقده‌هاي رواني يونگ و آدلر مورد تحليل قرار گرفته‌اند که برخي از آنها نيز با توجه به مفاهيم عرفاني و اسطوره‌اي واکاوي شده‌اند. نظريه‌هاي يونگ در اين داستان در مورد کشف و شهود، باورهاي جمعي و کهن‌الگو‌ها، نمود بيشتري نسبت به نظريه‌هاي فرويد و آدلر داشته‌اند.

مقامات حمیدی، از شاهکارهای زبان فارسی است که قاضی حمیدالدین آن را در سده ششم هجری به نثر فنی نوشته است. مقامه‌نویسی از شمار گونه‌های ادبی است که بر ساختار روایت‌ و قصه‌پردازی متکی است. مقامه‌پردازی در زبان فارسی، با تفاوت‌هایی، برداشت‌گونه‌ای از نوع تازی آن است. مبدع ساخت و درون‌مایه‌ی این گونه‌ی ادبی را بدیع‌الزمان همدانی می‌دانند. از مقامات حمیدی دست کم چهار چاپ منتشر شده است. چاپ دکتر رضا انزابی‌نژاد از این اثر، بهترین نسخه‌ای است که تا حدودی نزدیک به معیارهای تصحیح انتقادی متون است. با این همه، به دلیل غفلت از برخی هنجارهای سبک‌شناختی و نیز، سهل‌انگاری‌هایی که در ویرایش متن رخ داده است، ضبط بسیاری از پاره‌های متن مقامات به نابه‌سامانی‌هایی کشیده است. در این مقاله ضمن بررسی مهم‌ترین ناهم‌سانی‌های این متن، روشن شده است که تصیحح و ویرایش دوباره‌ی مقامات حمیدی ضرورتی انکارناپذیر است.