کتابخانه مجازی ادبیات

نبرد رستم و اسفندیار یکی از داستان‌های حماسی ایرانی است که در کتاب‌هایی مانند شاهنامه فردوسی و گشتاسپ‌نامه دقیقی بدان پرداخته شده‌است. این داستان از طولانی‌ترین بخش‌های شاهنامه و به لحاظ ادبی یکی از برجسته‌ترین بخش‌های آن است. داستان که روایت‌گر رزم میان اسفندیار، شاهزاده کیانی و رستم، پهلوان زابل است، یکی از بخش‌های تراژیک شاهنامه بوده و به توصیف خود فردوسی، بلبلان به سبب مرگ اسفندیار ناله سر می‌دادند. فردوسی داستان رستم و اسفندیار را در ضمن حوادث دوران سلطنت گشتاسب در اواخر عصر کیانیان به نظم کشیده است.

چون پایه این دفتر بر تلاشی "نمادین" است و خواست انجامین: نمودن "نماد" است نه شکافتن آن، و نمایش راز است نه گشایش آن، و این دفتر، نه از پی پزوهش در آثار نظامی است که برای نمایش "نماد" است، تا برانگیزاننده اندیشه پژوهشگران گردد از این رو باز نمودن نکته هایی اجتماعی، بایسته می نماید. نکته در خور نگاه اینست که: بیشتر پژوهشگران روزگار ما، جهان و رویدادهای گذشته را با ترازوی قرن نوزدهم و بیستم می سنجند و با حال و کار گذشتگان، از این دریچه نگاه می کنند و به ناچار همه می لغزند و لغزیده اند و سبب گمرهی های فراوان نسلهای جوان روزگار ما شده اند. اگر به این نکته توجه داشته باشیم و هر پدیده را با ترازوی زمان خودش بسنجیم، کهر بهنجار انجام داده این و جدول ارزشهای ویژه ای برایمان پدیدار می گردد. خردمندانی چون نظامی، در دل تاریکی زیسته اند و با تلاشی پیکارگونه روزنه هایی به سوی روشنایی باز کرده اند. گاه در میان سخنانشان بدسگالیهایی به چشم می خورد که هول انگیز است و اگر با چشم باز و با شناخت روزگار آنان و با ترازوی زمانشان، آنها را ننگریم و نسنجیم درباره آنان ستمکارانه داوری کرده ایم...

حسنک وزیر آخرین وزیر سلطان محمود غزنوی بود که به دستور مسعود غزنوی و به فتوای خلیفه بغداد تحت عنوان قرمطی بودن به دار آویخته شد. صحنه به دار آویختن حسنک که در تاریخ بیهقی آمده است بی‌شک یکی از شاهکارهای نثر قرن 5 فارسی است. تاریخ بیهقی بسیار مستند و قابل اعتماد است، همه جا وقایع را با عرضه داشتن اسناد حقیقی قابل اطمینان می‌سازد و درستی اخبار را تاکید می‌کند. از مزایای تاریخ بیهقی بیطرفی کامل مولف است، هرگز در مدح یا ذم مبالغه نکرده است، خاصه هرگز به ذم کسانی که از مقامات عالی معزول گشته و مغضوب دربار شده‌اند نمی‌پردازد. کتاب تاریخ بیهقی همانقدر که از نظر تاریخ مهم است، از لحاظ ادبی نیز با ارزش است و نمونه بسیار عالی از نثر دوره غزنوی است

کتاب نسخه ای از قابوسنامه تالیف امیر عنصر المعالی کیکاوس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیاراز خاندان زیاری است که در قرن چهارم و پنجم در گرگان و گیلان و طبرستان و قسمت بزرگی از نواحی مرکزی و غربی ایران فرمانروایی داشتند. قابوسنامه تاکنون به زبانهای ترکی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی ترجمه شده و اصل فارسی آن چندین بار در ایران و هندوستان به چاپ رسیده است. ازآن جمله چاپی است به کوشش آقای سعید نفیسی و ماخذ آن نسخه‌ای است که در سال 750 ه ق کتابت شده است. اما این ماخذ نسخه ای است مکتوب در سال 614 که در یکی از کتابخانه های ترکیه ضبط است و نسخه عکسی آن در کتابخانه دانشگاه تهران موجود است. نسخه های مختلف قابوسنامه به حدی با یکدیگر در کلمات و عبارات اختلاف دارد که قابل مقایسه نیست. اما این نسخه که اینک برگزیده ‌ای از آن منتشر می شود، هم از جهت قدمت کتاب بر همه نسخه‌های دیگر رجحان دارد و هم از نظر صحت و اصالت عبارات.