کتابخانه مجازی ادبیات

نویسنده این کتاب به صراحت اقرار می‌کند که مشروعیت آن بیشتر از هر چیزی از اثر مشهور دانیل کالاهان با عنوان "پنجاه فیلسوف کلیدی" (۱۹۸۷) الهام گرفته است. اگرچه تفاوت‌های معینی این اثر را از سایر آثار مشابه متمایز می‌سازد؛ کالاهان باید فیلسوفانی را در طول تاریخ فلسفه انتخاب می‌کرد که نیز به عنوان شخصیت‌هایی شناخته‌شده در میان عموم مردم بودند، مثل فیگورهایی چون افلاطون و هابز یا سارتر. با این حال، انتخاب جان لچز فیلسوفان معاصری که گاه هنوز تا شهرت فاصله داشتند بود. به علاوه، سوال تکراری در مورد تشکیل مجموعه "پنجاه متفکر کلیدی" بیش از سایر آثار مشابه مطرح شد: آیا توافقی در مورد انتخاب متفکران و فیلسوفان وجود دارد که بعضی از آن‌ها هنوز هم در زمان تدوین این اثر در دسترسند؟ به عبارت دیگر، آیا در واقع اسامی مهم‌ترین فلاسفه معاصر در این لیست محل دارند یا می‌توان اسامی دیگری را نیز در نظر گرفت؟ این چالش خود باعث جایگزین شدن اسامی چون آگامبن، بادیو، برگسون، باتلر، دریدا، هایدگر، هوسل، ماتراورز، ویریلیو و ژیژک در ویرایش دوم این کتاب شده است. از دیدگاه نویسنده، مبنای کار او نیز در انتخاب‌های روشن‌کننده و آموزندهٔ آثار بوده است. لچز پنجاه متفکر کلیدی معاصر را در ده گروه تقسیم‌بندی کرده تا تفکرات آن‌ها را درک کنیم: ساختار‌گرایی ابتدایی، فنومنولوژی، ساختار‌گرایی پسااستراکچرالیسم، نشانه‌شناسی، فمینیسم موج دوم، پسامارکسیسم، مدرنیته، پسامدرنیته و در نهایت تفکرات الهام‌گرفته از زندگی. امیدواریم این تقسیم‌بندی به خوانندگان در درک جهت‌گیری‌های فکری متفکران و همچنین درک کلی از معنا و مفهوم این مجموعه کمک کند.

گئورگی پلخانف ؛ نظریه‌پرداز مارکسیست روس، بنیان‌گذار جنبش مارکسیستی در روسیه و برای سال‌های متمادی، نماینده و مدافع اصلی آن بود. او همچنین از بنیان‌گذاران حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه بود و بعد از انشعاب در حزب، او به مِنشویک‌ها (حزب اقلیت) پیوست، اما همواره سعی در ایجاد اتحاد بین دو حزب داشت. پلخانف معتقد بود که جوامع بشری به ویژه جامعه روسیه برای پیاده کردن موفقیت‌آمیز مارکسیسم هنوز «نارس» بوده و سرمایه‌داری باید ابتدا رشد کند تا سوسیالیسم ممکن گردد و از همین رو با دولت شوروی مخالف بود. مهم‌ترین آثار او عبارتند از: «آنارشیسم و سوسیالیسم»، «تاریخ از نگاه یکتاشناسان»، «تاریخ ماتریالیسم»، «حقایق منطقی»، «اهمیت مطالعه تاریخ از نظر تحولات اندیشه»، «نقش فرد در تطور تاریخ» و آخرین تالیف او «مسائل اساسی مارکسیسم».

سرگذشت کندوها نوشته‌اي است تمثيلي در قالب يک قصه عاميانه که شرايط هيچ يک از قالب‌هاي داستان و رمان کوتاه و رمان را ندارد. نويسنده بيش از اينکه در قيد و بند ساخت قالب باشد، درصدد طرح يک آرمان شهر يا لااقل طرح يک زندگي مستقل و آزاد است بر مبناي اصول فرهنگي و شرايط محلي ايران. انگيزه نوشتن اين قصه احساس رسالت نويسنده و دغدغه‌هاي فکري او از وابسته‌شدن حکومت و فرهنگ ايراني به صنعت و تمدن غرب است به علاوه شکست نهضت ملي از کمپاني‌ها در صنعت نفت. رسالت او ايجاب مي‌کند که راهي براي حکومت و مردم ايران پيشنهاد کند که استقلال حکومت و امنيت اصالت‌هاي فرهنگي را تضمين کند. بازگشت به فرهنگ را از راه بازگشت به محيط زندگي اجدادي پيشنهاد مي‌کند که ويژگي‌هاي شبه آرمان شهري از آن قابل تصور است. از لابه‌لاي قصه جريان‌هاي فکري محافل روشنفکري عصر و شرايط زندگي آرماني و روشنفکر متعهد قابل استنباط است.

رمان نفرين زمين بيش از اين که يک اثر هنري باشد، سندي اجتماعي است. آل احمد در اين اثر ارزشمند کوشيده تا تحليلي اجتماعي از عصر خود ارائه کند و نسبت به وقوع تجدد که از ديدگاه او آفت‌هايي بنيان کن در پي دارد، اخطار دهد. بدين جهت اين اثر پخته‌ترين اثر داستاني و گلچين افکار اجتماعي او و متضمن يک تئوري اجتماعي است. در اين نوشته تئوري منعکس شده در رمان نفرين زمين را با مدل‌هاي معروف تبيين در علوم اجتماعي تطبيق مي‌دهيم تا هم ارزش اجتماعي و تاريخي نفرين زمين و هم جايگاه بينش اجتماعي اين روشنفکر مطرح و صاحب قلم که آثارش هنوز هم خواننده و طرف‌دار دارند، در عرصه نظريه‌پردازي اجتماعي بيش از پيش روشن شود. دريافت پاياني ما در اين پژوهش آن است که تئوري آل احمد فقط با يک مدل قابل تبيين نيست، بلکه براي تبيين آن بايد از چند مدل استفاده کرد. علاوه بر اين تمام نظريات او صائب و قابل دفاع نيستند و برخي با ضعف‌هاي اساسي مواجهند.