در دهه شصت در ايران، شصت و شش رمان منتشر شده است. از اين مجموعه، مضمون شانزده اثر از تأثيرپذيري مستقيم از انقلاب و جنگ حکايت ميکند؛ يعني مسائل اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي، وضعيت روشنفکران، گشايشها و سختيهاي حاصل از انقلاب و آفتها و ارزشهاي مربوط به جنگ مطرح شدهاند. نويسندگان نوزده رمان، فضاي ايجاد شده بر اثر انقلاب را، مغتنم شمردهاند تا چيزهايي را بگويند که بيان آنها پيش از انقلاب آسان نبود از جمله: مخاطرات آزاديخواهي، منازعات برخاسته از تضادهاي طبقاتي، بيماري اقتصادي، جهل و محروميتها، حق کشيها، قتل و حبس و ايذاي آزاديخواهان و مسائلي از اين قبيل. اينها را رمانهاي تأثيرپذير از انقلاب تلقي ميکنيم. سي و يک رمان ديگر، نه مضمون انقلابي دارند و نه اغتنام فضاي انقلاب در آنها مشهود است. به عبارت ديگر محرکهاي خاص انقلابي در آنها مشهود نيست؛ يعني چيزهايي گفتهاند که در اکثر حکومتها توان گفت. مضمون اکثر اينها، مسائل اجتماعي و گاهي عواطف لطيف است. اينها را رمانهاي تأثيرناپذير از انقلاب قلمداد ميکنيم. در اين جستار، نام رمانها، مضمون و نويسندگان آنها را ذکر ميکنيم.
نویسنده این کتاب از خردی ایرانی بار آمده و از همان بچگی که به دبستان و دبیرستان میرفته همیشه شور و عشق میهن در سر و دل داشته و هر پایه ای که بالاتر می آمده گاهی هم در میهن پرستی فراتر می نهاده دانش کشاورزی را نیز بدین منظور فراگرفته است. از ایران و برای ایرانی است. پیوسته می کوشد که راهی برای آزادی و بزرگی ایران بیابد و کاری کند که نام از دست رفته ایران دوباره باز آید. بررسی هایی در این زمینه نموده و به حقیقت بزرگی ایران و نیاکان خود پی برده و سر آنرا دریافته است. به عقیده خود راه چاره را یافته و امروز از روی ایمان می گوید: ایران آزاد و بزرگ می شود.
در دوره ساسانیان تجرات به رکن اساسی و تعیین کننده سیاست دولت مبدل شد. بدین معنا که ساسانیان با وامداری میراث پیشینیان، بویژه اشکانیان، دریافتند که تجارت می تواند به عنوان حربه ای موفقیت آمیز بر علیه رقیب دیرینه خود یعنی امپراطوری روم شرقی مورد استفاده قرار گیرد. بدون شک در مخاصمات این دو دولت عامل کسب منافع اقتصادی نقش اساسی داشت. با دقت نظر در طولانی بودن جنگهای ایران و بیزانس درمی یابیم که این دو قدرت از لحاظ سیاسی- نظامی نیرویی نسبتا‘‘ برابر داشتند. به همین دلیل جنگهایشان از حالت فرسایشی برخوردار بوده و هیچ گاه هیچ کدام از آنها پیروز واقعی میدان نبودند. در نتیجه تنها چیزی که سرنوشت این منازعات را تعیین می کرد، تجارت بود از این رو پادشاهان ساسانی با تغییر تاکتیک و تکنیک جنگ به مجرای تجارت آوازه امپراطوری بیزانس را تحت الشعاع قرار داده و موفقیت های شایان به دست آوردند. با در پیش گرفتن این سیاست از طرف پادشاهان ساسانی بازرگانان مورد احترام واقع شدند و تجارت گسترشی چشمگیر یافت. این دستاوردها با شروع بحران های جانشینی و منازعات خانوادگی در اواخر دوره ساسانیان رو به افول گذاشت، اما با ورود اسلام به ایران و تثبیت اوضاع، این میراث بار دیگر شکوفه زد و رضایت خود از ریشه هایش را- که در ایران باستان نهفته بود- در صحنه تاریخ به آیندگان نشان داد
سرگذشت کندوها نوشتهاي است تمثيلي در قالب يک قصه عاميانه که شرايط هيچ يک از قالبهاي داستان و رمان کوتاه و رمان را ندارد. نويسنده بيش از اينکه در قيد و بند ساخت قالب باشد، درصدد طرح يک آرمان شهر يا لااقل طرح يک زندگي مستقل و آزاد است بر مبناي اصول فرهنگي و شرايط محلي ايران. انگيزه نوشتن اين قصه احساس رسالت نويسنده و دغدغههاي فکري او از وابستهشدن حکومت و فرهنگ ايراني به صنعت و تمدن غرب است به علاوه شکست نهضت ملي از کمپانيها در صنعت نفت. رسالت او ايجاب ميکند که راهي براي حکومت و مردم ايران پيشنهاد کند که استقلال حکومت و امنيت اصالتهاي فرهنگي را تضمين کند. بازگشت به فرهنگ را از راه بازگشت به محيط زندگي اجدادي پيشنهاد ميکند که ويژگيهاي شبه آرمان شهري از آن قابل تصور است. از لابهلاي قصه جريانهاي فکري محافل روشنفکري عصر و شرايط زندگي آرماني و روشنفکر متعهد قابل استنباط است.
رمان نفرين زمين بيش از اين که يک اثر هنري باشد، سندي اجتماعي است. آل احمد در اين اثر ارزشمند کوشيده تا تحليلي اجتماعي از عصر خود ارائه کند و نسبت به وقوع تجدد که از ديدگاه او آفتهايي بنيان کن در پي دارد، اخطار دهد. بدين جهت اين اثر پختهترين اثر داستاني و گلچين افکار اجتماعي او و متضمن يک تئوري اجتماعي است. در اين نوشته تئوري منعکس شده در رمان نفرين زمين را با مدلهاي معروف تبيين در علوم اجتماعي تطبيق ميدهيم تا هم ارزش اجتماعي و تاريخي نفرين زمين و هم جايگاه بينش اجتماعي اين روشنفکر مطرح و صاحب قلم که آثارش هنوز هم خواننده و طرفدار دارند، در عرصه نظريهپردازي اجتماعي بيش از پيش روشن شود. دريافت پاياني ما در اين پژوهش آن است که تئوري آل احمد فقط با يک مدل قابل تبيين نيست، بلکه براي تبيين آن بايد از چند مدل استفاده کرد. علاوه بر اين تمام نظريات او صائب و قابل دفاع نيستند و برخي با ضعفهاي اساسي مواجهند.