کتابخانه مجازی ادبیات

فئودور میخاییلوویچ داستایفسکی ( 1881- 1821)، نویسنده مشهور و تأثیرگذار اهل روسیه است. ویژگی منحصربه‌فرد آثار وی روانکاوی و بررسی زوایای روانی شخصیت‌های داستان است. سوررئالیست‌ها مانیفست خود را بر اساس نوشته‌های داستایفسکی ارائه کرده‌اند. اکثر داستان‌های وی همچون شخصیت خودش سرگذشت مردمی است عصیان‌زده، بیمار و روان‌پریش. داستایوسکی در آثار خود شخصیت‌هایی را حلاجی می‌کرد که حتی آدمکشی را زیر لوای مرام و اعتقادات ایدئولوژیک خود موجه می‌دانستند. به همین دلیل آثار این نویسنده در تمام سال‌هایی که از آن می‌گذرد، چه در دوران قدرت‌گیری حکومت‌های تمامیت‌خواه قرن بیستم و چه امروزه که «کارزار علیه ترور» در جریان است، با چالش‌های زمانه تناسب دارند.

این کتاب چهار فصل اصلی دارد که با عنوان کتاب‌های اول تا چهارم به این ترتیب نام‌گذاری شده‌اند: «کتاب اول: سال‌های رشد»، «کتاب دوم: سال‌های هیجان و جوشش»، «کتاب سوم: سال‌های آفرینش» و «کتاب چهارم: سال‌های کامروایی». در این کتاب وقایع زندگی داستایفسکی به ترتیب وقوع و سالشمار زندگی او پیش می‌روند و از خلال آنها، چگونگی شکل‌گیری آثار داستانی او روایت می‌شود. در این میان مفاهیم شک و ایمان نیز در نوشته‌های این نویسنده واکاوی می‌شود. انسان‌های عادی در رمان‌های داستایفسکی همان‌قدر نادرند که در محوطه زندان. جهان او جهان جنایتکاران و قدیسان، هیولاهای رذیلت یا فضیلت است.

روسيه در قرن بيستم آبستن حوادث، تشنجات و درگيري‌هاي داخلي و خارجي بسياري بود و نويسندگان در اين قرن نيز به پيروي از پيشينياني چون لف تالستوي كه خالق آثاري چند درباره جنگ بودند، به ادبيات جنگ روي آوردند و آثار ارزنده‌اي از خود بر جاي گذاشتند. از ميان اين نويسندگان مي‌توان به ميخاييل شولخف مؤلف رمان دن آرام و داستان سرنوشت انسان اشاره كرد. پرداختن به «سرنوشت انسان» از موضوعات اصلي ادبيات در همه دوران تاريخ بوده است. شولخف نيز با انتخاب اين مضمون براي عنوان اثر خود، به تحليل آن مي‌پردازد. نويسنده در اين داستان، به توصيف سرنوشت قهرمانان و كشور پرداخته است، وي نشان مي‌دهد كه آندره ساكالوف قهرمان اصلي اثر، سمبل مقاومت، از خودگذشتگي و انسانيت است و با تحمل تلخي‌هاي بسيار تا پايان، به كمك نيروي عشق و محبت، انسان باقي ماند، در حالي كه شرايط روسيه به گونه‌اي بود كه او مي‌توانست به يك حيوان بدل شود.

انتخاب پير، براي پيمودن طريق معرفت و دست‌يابي به اسرار الهي، از مسايل اساسي در عرفان و صوفيه به حساب مي‌آيد. از نظر اهل صوفيه سير و سلوک در مسير پرفراز و نشيب بدون بهره‌گيري از وجود پيري که خود به مرحله کمال در طريقت رسيده، امکان‌پذير نيست. در مقاله سعي شده است به بررسي موضوع پير از ديد عارفان، حافظ شيرازي و گوميليوف شاعر روس که متاثر از تصوف شرقي است و همچنين به دلايل تاثيرپذيري گوميليوف از حافظ شيرازي در پذيرش پير پرداخته شود. شمس‌الدين محمد حافظ شيرازي وجود پير را براي حل معضلات اسرار آفرينش و تهذيب نفس و همچنين رسيدن به معرفت حق تعالي ضروري مي‌داند، گرچه پير خاصي را در اشعار خود معرفي نمي‌کند. گوميليوف براي خلق نمايشنامه منظوم «فرزند خدا» از موتيوهاي شرقي کمک گرفته است و تحت تاثير تعاليم تصوف اسلامي و نيز انديشه‌هاي حافظ، به موضوع پير و اهميت آن براي رسيدن به کمال پرداخته است. با بررسي نمايشنامه «فرزند خدا»، به اين مطلب پي مي‌بريم که گوميليوف درباره پير نقطه نظرات مشابهي با اهل تصوف و حافظ دارد. پير گوميليوف صاحب «حکمت» و عالم به «اسرار هفت آسمان و عناصر اربعه» از جانب خداوند، براي هدايت سالکان است.