کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب «غنچۀ باز در شرح گلشن راز» تألیف جلال الدین علی میر ابوالفضل عنقا، عارف سلسله اویسی در قرن سیزدهم هجری شمسی است. کتاب غنچۀ باز، شرح مثنوی «گلشن راز» با موضوعیت عشق و عرفان اسلامی است. این کتاب در قالب شعری مستزاد است. این مستزاد عرفانی، با اضافه کردن واژگان بر پایان هر مصراع مثنوی «گلشن راز» نگارش شده است و در واقع قالب مثنوی گلشن راز را به قالب مستزاد تغییر داده است.

بنای سخن عرفا و اربابان معرفت و محبت بر اساس عشق است و آغاز و پایان کلام آنان به ایماء و اشاره‌ای به محبت حقیقت منزه از تعین است. عشق از عناصر عمده و اساسی بینش عرفانی است. این کتاب به بررسی و توضیح مراتب عشق و تأثیر آن در انسان می‌پردازد. نویسنده در این کتاب به بیان بخش‌هایی از مناظر سیروسلوک عملی پرداخته است. این بخش‌ها بیان مرحله به مرحله حالت‌های درونی و پیش‌آمده برای سالک طریق الی الله است.

انتخاب پير، براي پيمودن طريق معرفت و دست‌يابي به اسرار الهي، از مسايل اساسي در عرفان و صوفيه به حساب مي‌آيد. از نظر اهل صوفيه سير و سلوک در مسير پرفراز و نشيب بدون بهره‌گيري از وجود پيري که خود به مرحله کمال در طريقت رسيده، امکان‌پذير نيست. در مقاله سعي شده است به بررسي موضوع پير از ديد عارفان، حافظ شيرازي و گوميليوف شاعر روس که متاثر از تصوف شرقي است و همچنين به دلايل تاثيرپذيري گوميليوف از حافظ شيرازي در پذيرش پير پرداخته شود. شمس‌الدين محمد حافظ شيرازي وجود پير را براي حل معضلات اسرار آفرينش و تهذيب نفس و همچنين رسيدن به معرفت حق تعالي ضروري مي‌داند، گرچه پير خاصي را در اشعار خود معرفي نمي‌کند. گوميليوف براي خلق نمايشنامه منظوم «فرزند خدا» از موتيوهاي شرقي کمک گرفته است و تحت تاثير تعاليم تصوف اسلامي و نيز انديشه‌هاي حافظ، به موضوع پير و اهميت آن براي رسيدن به کمال پرداخته است. با بررسي نمايشنامه «فرزند خدا»، به اين مطلب پي مي‌بريم که گوميليوف درباره پير نقطه نظرات مشابهي با اهل تصوف و حافظ دارد. پير گوميليوف صاحب «حکمت» و عالم به «اسرار هفت آسمان و عناصر اربعه» از جانب خداوند، براي هدايت سالکان است.

آخرين رمان لف نيكلايويچ تالستوي "رستاخيز" يك اثر فلسفي، عقيدتي و اجتماعي است كه نويسنده مدت ده سال روي آن كار كرده است. رمان "رستاخيز" اثري انتقادي شديد درباره شرح حال قهرمان اصلي دميتري ايوانويچ نخلودف است كه با توصيف شخصيت او نويسنده مسايل عقيدتي و اجتماعي سالهاي 80-90 قرن 19 روسيه را براي خواننده به تصوير مي‌كشد. مقاله ابتدا به تاريخچه شكل‌گيري رمان كه موضوع آن برگرفته از يك جريان واقعي دادگاهي است و همچنين به علت انتخاب نام رستاخيز براي اثر كه با وصف طبيعت آغاز شده است مي‌پردازد. در ادامه ضمن مقايسه شخصيت قهرمان اصلي اثر با قهرمانهاي رمان‌هاي "جنگ و صلح"، "آناكارنينا"، "حاجي مراد" و "خوشبختي خانوادگي" به چگونگي تكامل روحي نخلودف كه هدف غائي خود را رسيدن به كمالات انساني و مبناي سعادت را زيستن براي و ديگري و عشق به همنوع قرار داده بود پرداخته مي‌شود.