نامهنگاری از دیرباز از جمله ابزارهای ارتباط انسانها بوده است و ایرانیان باستان نیز از آن آگاه بودند. از جمله کهنترین شواهد موجود از نامهنگاری در ایران متعلق به دوره هخامنشیان است. از دوره اشکانیان نیز آثاری در دست است، اما دوره ساسانی را میتوان اوج شکوفایی نامهنگاری در ایران پیش از اسلام دانست. در میان آثار به جای مانده از دوره میانه نیز، نوشتههایی به زبان سغدی به شیوه نامه نگارش شده که مطالعه آنها نه فقط از لحاظ زبانشناسی اهمیت بسیار دارد بلکه بسیاری از زوایای تاریک تاریخ اقوام شرق ایران را نیز در این دوره مشخص میکند. اورل استاین، در سال 1907 م، مجموعهای از چند نامه سغدی را در ویرانههای یکی از برجهای دیده بانی دیوار چین پیدا کرد. این نامهها، که بعدها «نامههای باستانی سغدی» نامیده شدند، امروزه کهنترین متون سغدی نوشته بر کاغذ شمرده میشوند. نامه نخست را زنی به مادرش نوشته و در آن شرح حال خود را برای مادر بازگو کرده است. در مقاله حاضر، به خوانش و ترجمه این نامه، ریشهشناسی واژگان و تحلیل شیوه نامهنویسی در آن پرداخته شده است.
در بسیاری مواقع لازم است بدانیم چگونه نامه ای و با چه مطالبی بنویسیم؛ برای عرض تشکر و تبریک یا بدرود و تسلیت، رسم و روشی هست که باید بیاموزیم و با کمال دقت قوانین و مقررات نامه نگاری و آداب معاشرت را در آن بکار بندیم . این کتاب نامه هایی است درباره روابط اجتماعی (دوستانه)، تجاری، تولد، آموزش و پرورش، ازدواج و تبریک و تسلیت بانضمام نامه های تاریخی اثر ابوالقاسم جنتی عطایی که در سال 1342 توسط کتابفروشی بارانی منتشر شده است
زبان سغدی از نظر تنوع و حجم ادبیات مکتوب، مهمترین زبان ایرانی میانه شرقی است که بررسی و مطالعه آثار آن در آغاز قرن بیستم و با کشف گنجینه تورفان آغاز شده است. هدف از این کتاب، در مرحله نخست، شناساندن بیشتر زبان سغدی و سپس بازشناساندن فلسفه و آیین بودا و اصطلاحات خاص آن آیین از طریق این زبان دوره میانه و خویشاوند زبان فارسی و از طریق اصطلاحاتی است که مترجم سغدی زبان در مقابل آنها به کار برده است.
زبان بلخي زبان رايج در سرزمين باستاني بلخ، در شمال افغانستان کنوني بود. اين زبان که از شاخه زبانهاي ايراني ميانه شرقي محسوب ميشود در سدههاي يکم تا نهم ميلادي در اين ناحيه به کار ميرفت. آثار باقي مانده از اين زبان شامل سکهها، مهرها، کتيبهها و دست نوشتهها است. در دهه 1990 ميلادي انبوهي از اسناد ارزشمند بلخي کشف شد که در ميان آنها بخش عمدهاي از نامههاي بلخي به واسطه ارائه آگاهيهاي تازه درباره اين زبان از اهميت چشمگيري برخوردارند. اين نامهها غالبا بر روي چرم و پارچه نوشته شدهاند. مقاله حاضر به بررسي يکي از اين نامهها ميپردازد که در يازده سطر و بر روي چرم بسيار نازکي نوشته شده است. ابتدا متن اين نامه حرفنويسي، سپس به فارسي ترجمه و واژگان آن تجزيه و تحليل خواهد شد.