چرخ يکي از روستاهاي بزرگ از توابع ولايت لوگر در افغانستان و زادگاه مولانا يعقوب چرخي است. مولانا چرخي از عرفا و مفسران سده نهم هـ. ق است که از اصحاب خواجه بهاءالدين نقشبند و عالم علوم ظاهري و باطني بوده و بنا به نوشته خزينه الاصفياء به سال 851 هـ. ق از دنيا رفته است و مزار وي نيز در قريه «هلففو» در تاجيکستان امروزي، حدود 5 کيلومتري شهر دوشنبه قرار دارد و زيارتگاه عام و خاص است. وي براي تحصيل و تکميل علوم به بخارا، هرات و مصر سفر کرده و تا سال791 هـ. ق درهنگام وفات خواجه بهاءالدين نقش بند در بخارا بوده است. بعضي از آثار به جامانده ازچرخي،عبارت است از: رساله اسماءالحسني، تفسير سوره فاتحه و دو جزء آخر قرآن مجيد، رساله نائيه و رساله ابداليه. در اين مقاله ضمن معرفي مولانا چرخي، انديشه و جايگاه و روش وي در سلوک و عرفان بررسي خواهد شد.
هشتمین جلد از مجموعه "جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان "به بررسی تاریخ تصوف در کرمانشاه و پیشینه سلسلهها و فرقههای صوفیه در غرب ایران اختصاص دارد .کتاب با ذکر پیشینهای از طریقه نعمت اللهی آغاز میشود که طی آن از احوال و آثار شاه نعمتالله ولی، استادان، آداب سلوک، جانشینان، اشعار و رسالات وی سخن میرود، سپس به شاخههای مختلف سلسله نعمتاللهی کرمانشاه، پیشینه تاریخی و تداوم آن، همچنین خاندانها و مشاهیر این فرقه اشاره میشود . بخش بعدی کتاب به طریقت "نقشبندیه "اختصاص مییابد .مطالب این بخش با نگاهی کوتاه به پیشینه این طریقت از ابتدا تا زمان ورود به کرمانشاه آغاز میشود، آن گاه رشتههای مختلف خاندانهای اصلی، مشایخ مشهور و سوابق هر کدام معرفی میگردد .دو بخش بعدی کتاب به پیشینه و معرفی طریقههای "قادریه "و "خاکساریه " در کرمانشاه اختصاص دارد .مطالب کتاب با عکسها، نقاشیها، اسناد و شجرهنامههای متعددی از مشایخ و مشاهیر نام برده در متن نیز فهرست منابع و نمایه اسامی به پایان میرسد .
این کتاب دربرگیرنده رسائلی از آثار طریقه نقشبندیه به این ترتیب است: 1- «مراتب الوصول»- از: حضرت شاه روف احمد مُجددی مع مکتوبات حضرت شاه غلام علی صاحب و خلاصه احوال مصنف مشتمل بر هفده وصل 2- «رساله سلوک طریقه نقشبندیه مُجددیه» از: حضرت شاه غلام علی شاه صاحب مکتوبات حضرت ممدوح 3- «وصیت نامه» از: حضرت خواجه عبدالخالق غجدوانی.
این کتاب با عنوان «تاریخ ادبیات افغانستان در ادوار قدیمی» برگرفته از جلد سوم دایرةالمعارف آریانا است که بدون دخل و تصرف در متن و شیوه نگارش، با رفع پارهای از اغلاط چاپی، نگارشی و اشتباهات مشهود منتشر شده است. منابع اصلی این دایرةالمعارف، لغتنامه دهخدا و ترجمه عربی دایرةالمعارف اسلام بوده است. مباحث تاریخ ادبیات افغانستان در این کتاب ذیل نه قسمت که به حصهها تقسیم و شامل عناوین جداگانه میباشد، آورده شده است.
شرف الدین علی بن شمس الدین علی یزدی، معروف به «مخدوم» و متخلص به «شرف»، از جمله شاعران و نویسندگان و مورخان و علمای مشهور نیمه دوم قرن هشتم و نیمه اول قرن نهم هجری قمری بوده است. روزگار جوانی او به کسب علوم سپری شده است و اطلاعات وسیع علمی و ادبی او را ـ چه از نظر گستردگی اطلاعات و چه از نظر تنوع تألیفات ـ میتوان در آثارش به روشنی دید. محمد مستوفی، در کتاب تاریخ یزد (جامع مفیدی) ضمن بیان شرحمفصلی از زندگی وی، او را اشرف فضلا و الطف علمای دوران خود میداند که همواره در عراق و فارس، نزد سلاطین، معزز و محترم بوده و مدتی ندیم شاهرخ میرزای تیموری بوده که از طرف وی، به لقب «مخدومی» ملقب گردیده است.