شعر و موسیقی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند؛ اما امروزه به دلیل گسترش فراوانی که هر یک از آنها یافتهاند، از هم جدا شدهاند. با وجود این، هنوز هم بین شعر و موسیقی پیوندی دیرینه برقرار است؛ به گونهای که هر کدام بدون دیگری ناقص و نارسا است. به ویژه موسیقی که بدون شعر طراوت لازم را ندارد. در این مقاله سعی شده است اصطلاحات موسیقی مستعمل در دیوان خواجو مورد بررسی قرار گیرد و ارتباط بین نغمات موجود مقامها، شعبهها و آوازها تبیین شود. به این معنا که اگر شاعر مثلاً در بیتی به مقام «اصفهان» و «راست» اشاره کرده است، تقارن این دو اصطلاح در کنار یکدیگر از روی تصادف نبوده است، بلکه شاعر به ارتباط موسیقی این دو مقام و تناسب نغمات بین آنها نظر داشته است. در این راستا برای اثبات گفته خویش از کتب قدیم موسیقی نظیر «مقاصد الالحان» و «جامع الالحان» مراغی و «بحور الالحان» فرصت الدوله شیرازی و کتب امروزی موسیقی و مقالات موجود استفاده گردیده است.
در این سفینه دیباچه رساله ایست موسوم به انیس الارواح در فن موسیقی شامل مطلع و سه مقصد و خاتمه الصلاح، تالیف میرزا ابراهیم بن کاشف الدین محمد یزدی که بنام شاه عباس اول نوشته است. از احوال مولف اطلاعی در دست نیست و ظاهرا وی فرزند کاشف الدین محمد طبیب است. به گفته احمد گلچین معانی، از رساله انیس الارواح نشانی در دست نیست ولی دیباچه آن که در دست است، از آغاز تا انجام براعت استهلال است و مولف در ضمن ادای مطلب، یکصد و سی و چهار فقره از اصطلاحات موسیقی را در کمال هنرمندی بکار گرفته و یا استخدام کرده است و این خود نشانه احاطه کامل وی بر دقایق فن موسیقی است. نگارنده برای احیای این اثر نفیس و کم نظیر فرهنگی از اصطلاحات موسیقی آن تنظیم کرده، با شرح، معنی و شواهد منظوم و ترتیب حروف تهجی به دنبال دیباچه آورده شده تا پژوهندگان در ضمن آنکه نمونه ای از نثر دوره صفوی را مطالعه می کنند معنی هر کلمه را با رجوع به فرهنگ مزبور دریابند.
کمالالدین ابوالعطا محمود بن علی بن محمود مشهور به خواجوی مرشد کرمانی و متخلص به «خواجو» شاعری غزلسرا و داستانپرداز است. «روضة الانوار» مثنوی کوتاهی است در حدود دوهزار بیت که در بحر سریع یعنی همان وزن «مخزن الاسرار» سروده شده است. خواجو این منظومه را در برابر «مخزن الاسرار» ساخته و در کلام بعضی از تعابیر نوشده نظامی را نیز با خود دارد و در بسیاری از موراد، راه فهم زبان حافظ را هموار میکند. «روضة الانوار» منظومهای است عرفانی و اخلاقی و اجتماعی در بیست مقاله که هر یک از آنها در موضوع خاصی است و با حکایتی تبیین و تأیید میگردد.