در شاهنامه فردوسي، بيت زير در توصيف زيبايي‌هاي رودابه، دختر مهراب آمده است: دو نرگس دژم و دو ابرو به خم ستون دو ابرو چو سيمين قلم تعدادي از دستنويس‌هاي شاهنامه به جاي «سيمين قلم» در اين بيت «تيغ دژم» يا «تيغ درم» آورده‌اند. برخي از محققان ضبط «تيغ درم» را بر گونه‌هاي «تيغ دژم» و «سيمين قلم» (ضبط مختار خالقي مطلق) ترجيح می‌دهند و معتقد هستند که «تيغ درم» ابتدا به «تيغ قلم» (قلمتراش؟) گشتگي يافته و بعدها گروهي از کتاب «تيغ قلم» را به کلي مسخ و ساده کرده، به «سيمين قلم» گردانده‌اند؛ گذشته از اين، احتمال داده شده است که لفظ «درم» در اين ترکيب ربطي به واژه معروف درم (مسکوک سيمين) ندارد، بلکه در اين مورد واژه را بايد به فتح اول و دوم، يعني «درم» خواند و «کارد، چاقو» و يا ابزاري از اين دست معني کرد. از يک سو، قراين زباني نشان مي‌دهد که وجود واژه‌اي به صورت «درم» در زبان فارسي غيرمحتمل است و واژه «درم» در ترکيب «تيغ درم» در همان معني معروف خود، يعني «مسکوک سيمين» استعمال شده است و استبعادي ندارد که فردوسي به علاقه جنسيت از «درم» معني «نقره» اراده کرده و «تيغ درم» را در معني «تيغي از نقره» به کار برده باشد؛ از سوي ديگر شواهد موجود در خود شاهنامه و متن‌هاي ديگر فارسي به خوبي حاکي از آن است که ترکيب «سيمين قلم» در بيت مورد بحث و همچنين در بيت دو ياقوت خندان دو نرگس دژم ستون دو ابرو چو سيمين قلم که در شاهنامه در توصيف سودابه آمده است، همانند ترکيب «تيغ درم» ترکيبي اصيل و يقينا از خود فردوسي است.

منابع مشابه بیشتر ...

65a2913487803.jpg

کتاب شاهنامه فردوسی: نثر: اساطیر - جلد اول (از پادشاهی کیومرث تا پایان کار فریدون)

علی شاهری

این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.

65772db43954d.jpg

حماسه رستم و سهراب

منصور رستگار فسایی

رستم و سهراب یکی از داستان‌های غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر می‌کشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته می‌شود. سهراب پهلوان افسانه‌ای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تن‌به‌تن با رستم کشته شد، درحالی‌که همدیگر را نمی‌شناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بی‌خبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

584db3783068c.PNG

طرح چند مشکل از یشت هشتم اوستا

چنگیز مولایی

در بند ششم از یشت هشتم، ضمن تمثیلی شاعرانه، تازش و حرکت تند و تیز تیشتر به جانب دریای فراخکرد به سرعت و شتاب تیری پران در هوا تشبیه شده است که آرش شیواتیر، بهترین تیرانداز ایرانیان، از کوه اریوخشوث به کوه خونونت انداخت. در ادامه این تمثیل در بند 7ف که مطالب آن به گونه‌ای حمایت و یاوری اهورامزدا و ایزدمهر و دیگر آفریده‌های اهورایی را از تیر آرشی حکایت می‌کند، عبارتی آمده است که محققان اوستا درباره تغییر و گزارش آن متفق‌القول نیستند.

دستور زبان/زبان‌های باستانی
مقاله
578329237494a.PNG

مر يا من؟ پيشنهادي درباره تصحيح يک بيت از شاهنامه

چنگیز مولایی

يکي از مسائل مهم و اساسي در تصحيح متن‌هاي کهن فارسي که همواره بايد مورد توجه قرار گيرد، شناسايي ضبط‌هاي کهن کاذب در دستنويس‌هاست که گاه به خاطر ريخت کاملا فريبنده خود، مصحح را از تشخيص ضبط اصلي باز مي‌دارند. ضبط «مر ين» در مصراع ثاني بيت نخست از ابيات: اگر کشته گشتي تو در چنگ اوي مر ين گرز و اين مغفر کينه جوي چگونه کشيدي به مازندران کمند و کمان، تير و گرز گران در شاهنامه فردوسي، يکي از اين ضبط‌هاي به ظاهر کهن است که از ميان دوازده دستنويس اصلي مورد استفاده آقاي دکتر خالقي مطلق در تصحيح دفتر دوم، فقط در دستنويس فلورانس آمده و به عنوان قرائت دشوار به متن برده شده است، در حالي که در يازده دستنويس اصلي ديگر (به علاوه در دستنويس سن ژوزف) به جاي «مر ين» ضبط «من اين» آمده است که صحت و اصالت آن را شواهد و قراين متعددي تاييد مي‌کنند که در حد امکان در مقاله حاضر گزارش شده‌اند.

مشاهیر ادبیات فارسی/فردوسی/پژوهش درباره فردوسی
مقاله