کتابخانه مجازی ادبیات

بهرام صادقی داستان‌هایش را در سال‌های 1957 تا 1972 نوشته است و هم‌زمان با این سال‌ها در جهان داستان رویدادهای مهمی اتفاق افتاده است. نویسندگان رمان نو و داستان پست‌مدرن مهم‌ترین آثار خود را در این دوره نوشته‌اند. این کتاب در واقع شناخت‌نامه‌ای برای بهرام صادقی است که به لحاظ اهمیت داستان‌های او به جهت نوآوری در فرم و ساختار فراهم آمده است و از سوی دیگر نمودی از بهترین نقدهایی است که برای آثار او نوشته شده است.

آلن رُب گری یه (1922-2008 م) نویسنده و فیلمساز فرانسوی و از مهمترین چهره‌های جنبش ادبی و هنری رمان نو در دهه 1960 بود. وی از نظر فکری به فلاسفه آلمانی به ویژه هایدگر و سبک داستان پردازی کافکا گرایش داشت. روش او در بهره ‌گیری از تلفیق واقعیت و رویا و در هم ریختن خط طولی زمان، نوشته های مارسل پروست را به یاد می ‌آورد. کتاب پیش رو با درآمدی بر قصه های آلن رب گری یه آغاز می شود و زندگینامه، پژوهشی در قصه ها (مداد پاک کن ها، حسادت، خانه میعاد و ...) و نظریات ادبی رب گری یه (پایان دوره قصه سنتی، درونمایه آثار نو، چند اصل باطل در خصوص قهرمان، داستان، محتوا و ... )، ویژگی های قصه نو ( پیروی از تحول دائمی، نقش انسان و جهان، درونگرایی محض، تعهد و ... )، زمان و توصیف در قصه امروز و از واقع گرایی تا واقعیت مطالب این اثر را تشکیل می دهند. این کتاب با ترجمه محمدتقی غیاثی در سال 1370 توسط موسسه‌ انتشارات‌ امیرکبیر در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

«نظریه عام کلیشه‌ها» یکی از نگاه‌های صورت‌گرایانه قرن بیستم به ادبیات عامیانه است که به تأثیر از مطالعات عامیانه، عبارت‌شناسی و واژگان‌شناسی صورت گرفت. جی. ال. پرمیاکوف زبان‌شناس و نویسنده روسی، با نوشتن کتاب از مثل تا قصه‌های عامیانه (1968) چارچوب نظری این نظریه را بنیان نهاد و با بررسی عناصر بازتولیدی زبان از قبیل ضرب المثل‌ها، چیستان، کنایات، قصه‌ها، و هرگونه عبارت قالبی و فرمول‌وار زبان در تقابل با متون تولیدی و خلاق زبان، نظریه عام کلیشه‌ها را معرفی کرد. پرمیاکوف و برخی هم‌نظران وی برخلاف گروهی که عقیده داشتند در آفرینش‌های ادبی باید از عناصر کلیشه‌ای زبان پرهیز شود و چندان نظر مساعدی به‌این‌گونه عبارات نداشتند، کوشیدند علت وجودی کلیشه‌ها و فواید ساختار آن را توجیه کنند. و نشان دهند که کلیشه‌ها صرفاً عباراتی دست‌دوم، کهنه و پیش‌پا افتاده نیستند. پرمیاکوف از دیدگاه زبان‌شناسی، نظریه عام کلیشه‌ها را ارائه می‌کند و حدود طرح کلی نظریه‌اش از ضرب‌المثل‌ها (کوچک‌ترین واحد ادبیات عامیانه) تا افسانه‌ها (بزرگترین واحد ادبیات عامیانه) را شامل می‌شود و بیشتر به دنبال تحلیل ساختاری واحد‌های ادبیات عامیانه است. با استناد به عنوان فرعی این کتاب: یادداشت‌هایی درباره نظریه عام کلیشه‌ها می‌توان ادعا کرد که این نظریه هنوز کامل نیست و پرمیاکوف بیشتر درپی طرح مقدماتی این نظریه بوده‌‌است. هدف ما از نگارش این مقاله، معرفی این نظریه و جایگاه آن در نقد ادبی است و برای این منظور، تلقی زبان‌شناسان و صورت‌گرایان را در مورد کلیشه‌ها و نظریه عام کلیشه‌ها در حوزه ادبیات عامیانه جست وجو کرده‌ایم.

نقد ساختاري طرح روايي در داستان، روشي براي نقد داستان است. در اين مقاله، ابتدا تعريف روايت و ساختمان آن ارائه شده و سپس تمايز آن با عناصر زباني مطرح مي‌شود. روايت، عنصري از داستان است که در حيطه زبان قرار ندارد و به عنوان جوهره و اساس داستان، قصه، نمايش‌نامه و ديگر قالب‌هاي ادبي مربوط، ساختار محوري اثر هنري را تشکيل مي‌دهد. طرح روايي شامل مواردي از عناصر داستان مي‌شود که در بررسي ساختمان روايت اهميت به سزايي دارند. طرح روايي در ساختارشناسي داستان بسيار اهميت دارد و در اينجا به منظور تحليل طرح روايي و ساختار آن، عناصر طرح بررسي مي‌شوند. ساخت‌شناسي روايت موتيف‌هاي هنري داستان را آشکار مي‌سازد و نحوه ارتباط مخاطب با داستان و روايت از اين ديدگاه مطرح خواهد شد. در پايان، روش و شيوه اين نقد به صورت مستقل و کاربردي ارائه مي‌شود و اهميت و ارزش اين روش بررسي مي‌گردد.