اقامتگاه صوفيان را در زبان فارسي خانقاه گويند. اين واژه که نخستين بار در متون سده چهارم هجري، در اشاره به فعاليتهاي مانويان و کراميان به کار رفته، در سده پنجم، با گسترش جماعتهاي صوفيه، در سرتاسر قلمرو اسلامي رواج يافته است. خانقاهها در اين عصر مراکزي فرهنگي ـ اجتماعي بودند که صوفيان و مردم عادي در آنجا از خدماتي برخودار ميشدند؛ از جمله اين خدمات ميتوان به اين موارد اشاره کرد: تربيت مريدان، فراهم آوردن غذا و سرپناه براي مسافران و نيازمندان، تدريس علوم اسلامي، تاليف و تکثير کتب، و ايجاد کتابخانه. گسترش خانقاهها مانند هر پديده اجتماعي ديگر معلول علل و عوامل متعددي بوده است که اهميت يافتن مقام شيخ، تاکيد بر تربيت (در مقابل تعليم) و خدمت به خلق اله از جمله اين عوامل است.
این کتاب در دو جلد است و جلد نخست را چند بخش پدید آورده است. بخش یکم از پیدایش تصوف در جهان اسلام سخن میگوید. بخش دوم به سیر تصوف بعد از اسلام میپردازد و بخش سوم از صوفیان و عارفان نامآور گفتگو میکند. بخش چهارم از نام و نشان فرقهها و گروههای صوفیان در جهان اسلام سخن میراند. بخش پنجم نیز گفتارهایی درباره بسیاری از مکاتب پرآوازه تصوف دارد و نگاهی گذرا به هر یک از آنها میافکند. در جلد دوم نیز نخست بخش پنجم جلد اول کامل شده است. سپس در بخش ششم به اصطلاحات صوفیان پرداخته شده و در ادامه پیدایش خانقاه، خانقاه و جانشینهای آن، خانقاه در کشورهای مختلف و خانقاه و خانقاهنشینی مباحثی هستند که بررسی شدهاند. واپسین بخش این جلد نیز درباره تصوف از دیدگاه بزرگان اسلام سخن میگوید.
موضوع کتاب تربیت در گلستان سعدی درباره سرگذشت سعدی و آثار او، در بخشی دیگر به نویسندگان و فلاسفه معاصر سعدی و نظریات تربیتی آنان پرداخته شده است. در بخش بعدی عقاید کلی سعدی درباره تعلیم و تربیت و علل پیدایش نظریات مختلف تربیتی و نظریات سعدی در مورد تاثیر محیط و ... مورد نظر بوده است.