کتابخانه مجازی ادبیات

در میان مستشرقین بزرگ اروپا کسانی که بیش از همه منت بر ایران دارد پرفسور ادوارد براون مستشرق معروف انگلیسی است و در ایران کمتر کسی است که خواندن و نوشتن بداند و نام او را نشنیده باشد. ایشان تالیفات بسیاری برای شناسانیدن ایران و تاریخ ادبیات ایران به زبان انگلیسی دارد. مجلد اول کتاب تاریخ ادبیات ایران شامل ادبیات ایران از قدیم ترین زمان پیش از اسلام تا عصر فردوسی است و اهمیت کتاب از آنست که جامع ترین و مفیدترین کتابیست که تاکنون در این فن به زبانهای اروپایی انتشار یافته و حتی هنوز نظیر آن و شاید پست تر از آن هم کتابی به زبان فارسی چاپ نشده است ...

تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شده‌است. تذکرةالاولیاء کتابی درباره زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان عارفان و مشایخِ تصوف است، و به ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیز صوفیان بزرگ می پردازد.این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هر باب به زندگی یک صوفی پرداخته است و در ابتدای هر باب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای صوفی بیان شده و سپس سخنان و داستان ها درباره صوفی آورده شده است.نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافته‌است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج .

نشانه ـ معناشناسي يکي از ابزارهاي علمي تحليل نظام‌هاي گفتماني است که سازکارهاي شکل‌گيري و توليد معنا را در متون بررسي و مطالعه مي‌کند. در نشانه ـ معناشناسي با عبور از نشانه‌شناسي ساخت‌گراي محض به نشانه‌شناسي پديدارشناسي و نشان دادن مسير حرکت نشانه‌ها به نشانه‌هاي استعلايي، عوامل معرفت شناسانه آثار فرصت بروز و ظهور بيشتري مي‌يابد. شعر «عقاب» از پرويز ناتل خانلري و «آرش کمان‌گير» از سياوش کسرايي، اشعاري روايت محور هستند که به دليل در برداشتن ماهيت‌هاي شوشي و کنشي گوناگون و پروراندن کنش‌هاي ارزش آفرين و اسطوره‌ساز در نهايت داستان، ويژگي‌هاي يک روايت را دارند و از اين جهت، براي بررسي و تجزيه و تحليل نشانه ـ معناشناختي گفتمان‌هاي حاکم بر آنها ارزشمند و درخور توجه هستند. در ابتدا و ميانه اين دو داستان، نظام‌هاي گفتماني تجويزي و القايي يا تعاملي شناختي جريان دارد. در ادامه، به دنبال گفت وگوها و پديداري روايت‌هاي تعاملي، دو نظام ارزشي شکل مي‌گيرد که از چالش ميان آنها ديناميک معنايي گفتمان تامين مي‌شود و به نظام تنشي مي‌انجامد که بر اساس دو ارزش گستره‌اي و فشاره‌اي قابل تبيين است. اين پژوهش ضمن تحليل انواع نظام‌هاي گفتماني مانند نظام گفتماني تجويزي، القايي و رخدادي در اين دو شعر، به بررسي اين متون از ديدگاه نظريات تقابلي گرمس و مربع معنا و گذر از مربع معنايي به فرايند تنشي مي‌پردازد و در پي پاسخ به اين پرسش است که شعر روايي فارسي تا چه حد ظرفيت تحليل نظام‌هاي گفتماني را داراست.

در تذکره‌ها، کتاب‌هاي تاريخ ادبيات، فهرست‌ها و ساير مراجع به دليل گستردگي و پراکندگي موضوعي، گاه مطالبي نقل مي‌شود که نمي‌توان به درستي همه آنها اطمينان داشت؛ يکي از آن موارد، انتساب آثار نسبتا زيادي به ده نامه‌هاست. اين وضعيت گاه نيز حاصل پيش داوري‌هاي غيرتحقيقي و اعتماد بدون مراجعه به اصل آثار است که برخي محققان مرتکب شده‌اند و به اندک نشانه‌اي مانند شباهت نام يا اشاره صرفا واژگاني و نه اصطلاحي، يا صرف يادکرد شخصي و مشاهده در کتابي، حکم به تعلق اثري به نوع خاصي داده‌اند؛ به طوري که 23 منظومه به نام ده نامه در اين آثار ثبت شده است که نيمي از آنها واقعا ده نامه نيستند. پرسش‌هاي تحقيق نوشته حاضر، گرد اين موارد هستند که نظريه‌هاي انواع ادبي چه مطالبي را بررسي مي‌کنند؟ چه ملاک‌ها و ابزارهايي بيشتر به کار تشخيص انواع ادبي مي‌آيند؟ آيا همه آثاري که نام ده نامه بر آنها نهاده شده است، ده نامه هستند؟ در پايان، پس از حذف 11 اثر که منسوب به ده نامه‌اند، 12 اثر باقي مي‌ماند که از اين تعداد 7 منظومه کاملا با معيارهاي تعيين کننده ژانر ده نامه همخوان هستند که عبارتند از: منطق العشاق اوحدي مراغه‌اي، محبت نامه ابن نصوح، عشاق نامه عبيد زاکاني، تحفه العشاق رکن صائن سمناني، روح العاشقين شاه شجاع، روضه المحبين ابن عماد و محبوب القلوب حريري. 3 اثر الحاقي به ژانر ده نامه نيز وجود دارد که عبارتند از: عشاق نامه عراقي، صحبت نامه همام تبريزي و سي نامه اميرحسيني هروي. اما 2 اثري که بدون بررسي باقي ماندند، روضه العاشقين عزيز بخاري و عشرت نامه هستند.