کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر تالیف امیرکمال الدین حسین بن مولانا شهاب الدین اسمعیل طبسی گازرگاهی هروی از عارفان و صوفیان و شاعران درجه دوم قرن نهم هجری قمری است که به غلط تالیف آن را به سلطان حسین بایقرا فرمانروای هنرپرور تیموری نسبت داده اند، الا اینکه یا مولف در تالیف آن سفارش و سلیقه خاص سلطان حسین را مدّنظر داشته و آن را به نام وی پرداخته و یا اینکه دیگران تالیف آن را به خطا به سلطان حسین نسبت داده اند. مجالس العشاق را نمی توان از جهت تاریخ مورد بررسی قرار داد و بر آن ارزش و اعتباری قائل شد تنها وجهی که می شود بر آن داد این است که نویسنده سعی کرده ضمن سود بردن از شایعات سائره در باب آثار ادبی ادبا و شعرا، چاشنی زیباشناختی را بر آن بیفزاید، لذا مجالس العشاق نوعی تفسیر ادبی است، و چون از منظر فلسفی – زیباشناختی به مسئله عشق می نگرد، عجیب نیست که پا از محدوده شریعت مرسوم فراتر بگذارد و در نتیجه حتی بعضی پیغمبران و معصومین را هم جزء قهرمانان داستان خود قرار بدهد...

سوره حُجُرات از سوره‌های مدنی و چهل و نهمین سوره قرآن کریم است. خلاصه ای از محتوای این سوره در تفسیر نمونه به این شرح است: آداب برخورد با پیامبر(ص)، اصول مهم اخلاق اجتماعى، مبارزه با اختلافات و درگيری میان مسلمانان، تقوا معيار ارزش انسان در پيشگاه خدا، اعتقاد قلبى و عملی، هدیه اسلام و ايمان به مومنان و علم خداوند. جواد نوربخش ملقب به نورعلیشاه ثانی و رهبر طریقه نعمت اللهی، تفسیر منظوم سوره حجرات را در جوانی فراهم آورد که اولین بار در سال 1330 به چاپ رسید. کتاب پیش رو که با مقدمه، حواشی و تعلیقات مراد اورنگ بر این نفسیر فراهم آمده است، در سال 1356 توسط انتشارات خانقاه نعمت اللهی در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

در این تحقیق ابتدا کوشش شده است تعریفی نسبتا جامع از تذکره و تاریخ ادبیات و تفاوت آن دو ذکر شود و برای تدوین و تألیف تاریخ ادبیات طرحی پیشنهاد گردد. تاریخ ادبیات‌نویسی از 1285 ش. در ایران شروع شده و چون تا سال 1332 ش. مرحله‌ای از کمال خود را پشت سرگذاشته است؛ این دوره مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای دستیابی به نتیجه مطلوب دوره مذکور به 5 دهه تقسیم شده و در هر دهه، پس از تبیین وضع آن دوره، مهمترین آثار پدید آمده در این زمینه نقد و بررسی شده، در نهایت نتیجه کلی تحقیقات بیان گردیده است. طرح پیشنهادی برای تألیف ادبیات بر مبنای هدف، موضوع، روش تحقیق و اشتمال، ارائه شده و درباره جزئیات هر یک مطالب لازم بیان شده است.

براي فهم هرچه بهتر ادب فارسي، شناخت اصطلاحات عرفاني از ضروريات است؛ چرا كه عرفان و انديشه عرفاني جان مايه ادب فارسي است. از جمله اصطلاحات عرفاني، فتح و فتوح و فتح باب است كه به صورت گسترده‌اي در متون گوناگون كاربرد داشته است. در اين پژوهش با توجه به معاني مختلفي كه در جستجو و بررسي كاربرد «فتح و فتوح و فتح باب» از متون استخراج شده، سير تطور فكري و معنايي تفاسير و تاويلات عرفاني در اين مورد را از بدو پيدايش آن تا مرحله اوج و كمال و باز افول آن از نظر شخصيت‌هاي برجسته عرفاني و ادبي به صورت خلاصه نشان مي‌دهيم. اصطلاحات «فتح» و «فتوح» و «فتح باب» در بعضي جاها به جاي يكديگر به كار رفته و گاهي يكي از آنها به جاي هر سه اصطلاح به كار رفته است. با مطالعه امهات متون عرفاني و تحليلي كه از «فتح و فتوح» و «فتح باب» به دست آمده است، بايد گفت كه اصطلاح «فتح» از واژه‌هاي قرآني است كه عرفا و ادبا آن را از قرآن اخذ كرده، معاني مختلف تاويلي و تفسيري بر آن حمل كردند. نهال معنا و مفهوم عرفاني اين اصطلاحات كه از آبشخور قرآن سر برآورده بود، در گذر زمان به صورت درختي تنومند و پربار با شاخ و برگ‌ها و ميوه‌هاي رنگارنگ در آثار عرفاني ادب فارسي جلوه كرد و در نزد مولانا به كمال خود رسيد.