فتوت تصوفی است عوامانه و راه رسمهای آن ساده و عملی و درخور فهم پیشهوران و صنعتگران و کشاورزان و خلاصه عامه مردم است. از همین روی کاشفی «علم فتوت» را شعبهای از «علم تصوف» خوانده است. پدیدآمدن و رواج و رونق فتوت بر اثر جریانهای اجتماعی خاصی بود. در این گفتار بارها از وابستگی کامل آئین سخن به میان آمده است. در حقیقت عیاری، بعد از اسلام به صورت فتوت درآمد. در این کتاب درباره شرح جزئیات آیین فتیان و تشریفات و ترتیبات کمربسته شدن و ورود در حزب مردان پرداخته شده است. این اثر را میتوان از باارزشترین آثار مولانا حسین واعظ دانست؛ چه علاوه بر سهولت و روانی انشاء که از مختصات شیوه اوست، در میان تمام متون کهن و جدیدی که در دو زبان عربی و فارسی درباره آیین فتوت و روش جوانمردان نوشته شده است، این فتوتنامه از همه مفصلتر و جامعتر و منظمتر و دقیقتر است. اين كتاب فراهمآورنده نادرترين اطلاعات پيرامون اخلاق، مراسم تشرف، جامه درپوشيدن و روابط پايگانی رايج در انجمنهای سقاها، وزنهبرداران، كشتیگيرها، شعرخوانها، داستانگويان و... است. اما بالاتر از همه اين كتاب نشان میدهد كه فتوت، تا نزديكیهای قرن پانزده [ميلادی] همچنان در ايران، كاملاً شايع و گسترده بوده است.
این کتاب در یازده بخش به اختصار به مبانی عرفان و تصوف پرداخته است. عناوین بخشهای کتاب بدین ترتیب است: تعریف عرفان و تصوف، عرفان و تصوف اسلامی، سالک و شیخ، پارهای از اصطلاحات مشهور صوفیه، توحید و وحدت وجود، محبت و عشق در عرفان، طریقتها، خانقاه، نگاهی کوتاه به عرفان و تصوف در خارج از دنیای اسلام، تأثیر عرفان و تصوف در امور اجتماعی، عرفای معروف از صدر اسلام تا قرن نهم هجری.
رسالههای اهل فتوت بخش قابل ملاحظهای از ادبیات عامیانه ایران را شکل میدهد و با بیانی ساده و عامیانه اعتقادات، افسانهها و آداب و رسوم طبقه عامه ایران، خاص پیشهوران را در روزگاران گذشته تبیین میدارد. این کتاب شامل چهارده رساله درباره فتوت و اصناف پیشهور است. این رسالهها بر اساس نسخههای خطی منحصربهفرد تصحیح شده و اصطلاحات و تعبیرات خاص آنها توضیح داده شده است.
این کتاب یکی از بهترین نمونههای نثر فارسی سده نهم هجری است که به خامه حسین بن علی کاشفی سبزواری نگاشته شده است. وی در علوم مختلف تألیفات عدیدهای دارد که عموماً به زبان فارسی فراهم آمده است. این رساله یکی از رسائل ادبی و اخلاقی و تاریخی است که کاشفی بر نام سلطان حسین بایقرا نگاشته و بهطوری که در آغاز این رساله مینویسد پادشاه مزبور مثال داد که کاشفی آنچه از اخبار و آثار و سرگذشت حاتم را که در کتابی دیده یا از عزیزی شنیده به فارسی در قید کتابت آورد تا بر احوال حاتم وقوفی تام و اطلاعی تمام حاصل آید؛ بنابراین این رساله را در سال 891 هجری قمری نگارش نمود و تقدیم آن پادشاه کرد.
مثنوی لب لباب برگرفته از مثنوی معنوی مولانا و گزیده ای از آن به قلم حسین واعظ کاشفی از دانشمندان، نویسندگان و شاعران نیمه دوم سده نهم هجری است. کاشفی کتاب های متعددی در اخلاق، تاریخ، تفسیر، حدیث، تصوف، نجوم، ریاضیات و فقه به فارسی و عربی برجای گذارده است اما آنچه در خصوص مثنوی معنوی انجام داده بدیع و بی بدیل است. او مثنوی را به موضوعات متعددی تقسیم کرده و شعرهای مربوط به هر موضوع را ذیل آن قرار داده است به گونه ای که این اثر همچنان مورد توجه مثنوی دوستان قرار دارد. این نسخه از لب لباب در سال 1333 هجری، به شیوه چاپ سنگی و با قلم نستلیق همراه با حاشیه نویسی متن در لاهور به چاپ رسیده است.