کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب ارزشمند و کمیاب «اسرار و آثار واقعه کربلا،» اثر محققانه استاد شادروان جلال الدین همایی‌ اصفهانی است که درباره مجالس عزا و اقامه مجامع سوگواری امام حسین(ع) نوشته شده است. بعضی افرادی تصور کرده‌اند که تشکیل مجالس عزاداری و ساختن اشعار مرثیه از زمان صفویه وجود داشته است، حتی گفته‌اند که تشکیل مجالس عزا و اقامه مجامع سوگواری واقعه کربلا، بلافاصله از همان زمان شروع شده که تا زمان حاضر دوام یافته است. صفویه در ترویج تشیع و اقامه مراسم عزاداری بسیار اهتمام ورزیدند، اما این که تشکیل این مجامع مولود آن زمان باشد، به کلی خلاف واقع است و همچنین ساختن اشعار مراثی که در ابتدا به عربی بود و بعد از آن به فارسی هم رواج گرفت، از همان زمان وقوع حادثه شروع شده که تا زمان حاضر دوام یافته است.

کتاب «غنچۀ باز در شرح گلشن راز» تألیف جلال الدین علی میر ابوالفضل عنقا، عارف سلسله اویسی در قرن سیزدهم هجری شمسی است. کتاب غنچۀ باز، شرح مثنوی «گلشن راز» با موضوعیت عشق و عرفان اسلامی است. این کتاب در قالب شعری مستزاد است. این مستزاد عرفانی، با اضافه کردن واژگان بر پایان هر مصراع مثنوی «گلشن راز» نگارش شده است و در واقع قالب مثنوی گلشن راز را به قالب مستزاد تغییر داده است.

تاریخ ادبیّات عبارت است از داستان تطوّر و تحوّل ادبیّات در گذر زمان و وظیفه اصلی آن تعیین لحظه‌های تغییر ادبیّات است. برای سهولت در فهم تاریخ ادبیّات، نیازمند تقسیم‌بندی آن هستیم که این تقسیم‌بندی باید تابع اصول و موازینی خاص باشد. تاریخ ادبیّات عربی نیز از این قاعده مستثنی نیست. این پژوهش به نقد و بررسی تقسیم‌بندی تاریخ ادبیّات عربی و نام‌گذاری دوره‌های آن از ابتدا تا آغاز دوره نهضت عربی می‌پردازد. بنابراین، در ابتدا به نقد دوره‌بندی تاریخ ادبیّات عربی در نزد مورخین پرداخته و سپس مبانی تقسیم‌بندی را ارائه داده و نهایتاً به دوره‌بندی و نام‌گذاری آن با رویکردی جدید نظر دارد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، ادب عربی که با ظهور اسلام از چنگ درگیری‌های قبیله‌ای رها شده و در عهد امویان در خدمت احزاب مختلف قرار گرفته بود، در آغاز قرن دوم با سرازیر شدن فرهنگ و تمدّن ایرانی به دامان آن به اوج شکوفایی خود رسید و سرانجام با حمله مغولان و پراکندگی جهان اسلام و استقلال ایران، در سایه حاکمیّت ترکان به خوابی عمیق فرو رفت که تا عصر نهضت عربی بیدار نشد.