بررسي ضدقهرمانان از زواياي مختلف باعث آشنايي هرچه بيشتر ما با قسمت عمدهاي از شخصيتهاي داستانهاي حماسي و در نتيجه شناخت دقيقتر حماسههاي ملي ايران ميشود. از اين رو نگارنده بر آن است که در اين مقاله بخش عمدهاي از دلايل برخي از رفتارهاي سپاهيان شر را در ميدان نبرد با قهرمان و سپاهيان او مورد بحث قرار دهد. سرآغاز اين نوشتار به تعريف ابزارها و عواملي اختصاص دارد که در ميدان نبرد وسيله برانگيختن سپاهيان و جنگجويان قرار ميگيرد که آنها را ابزارهاي واداري ناميدهايم. اين دسته از عوامل خود به دو بخش عمده مثبت و منفي تقسيم ميشود. در گروه ابزارهاي مثبت با سه زير مجموعه تحريک، دلداريدادن و تطميع روبه رو هستيم. هر کدام از اين زير مجموعهها نيز خود به زير شاخههاي ديگر تقسيم ميشود که در مقاله به طور مبسوط به آنان پرداخته شده است. پايان بخش اين مقاله نيز دو نوع از ابزارهاي واداري منفي، يعني سرزنش و ترساندن (بيم دادن) و نتايج اين پژوهش است.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
مولوي در آثار خود بارها از لزوم خاموشي و سکوت سخن به ميان آورده است. فراواني کاربرد اين اصطلاح و نيز شهرت تخلص مولانا به خموش انگيزهاي شد در پديد آمدن اين جستار، که در آن خاموشي مولانا و دلايل آن در مثنوي به بحث گذاشته شده، در اين گذار آثار متعددي اعم از عرفاني و تعليمي مورد بررسي قرار گرفته است. در آغاز، دو ديدگاه مورد توجه قرار گرفته است: 1. تربيتي 2 .عرفاني و در اين بررسي، وجوه اختلاف اين دو ديدگاه بيان شده و در مرحله دوم با مد نظر قراردادن شش دفتر مثنوي توانسته است پانزده دليل براي سکوت مولوي و جايگاههاي آن برشمارد و براي هر يک از آنها مصداقهاي متعددي ارایه کند که از جمله آنها ميتوان به اين موارد اشاره کرد: کتمان سر، نامحرم، ناتواني ادراک، مراقبه، خاموشي ظاهري، جذب رحمت و ...
در این نوشتار به شیوه تحلیلی ـ توصیفی، مبحث رایزنی و مشاوره، در گروه شخصیتهای منفی موجود در آثار حماسی زبان فارسی، یعنی ضدقهرمانان، مورد بررسی قرار گرفته است. مشورت ضدقهرمانان اصلی و در برخی موارد سپهدار با مشاوران در امور مهمی که تعیینکننده سرنوشت جنگ و یا آینده زمامداری شاه است، صورت میپذیرد. بر این اساس کاکردمشاوران ضدقهرمان در دو دسته معین بررسی شده است: 1. ارائه راهکار در شیوه رویارویی و نبرد ضدقهرمان با قهرمان و سپاه او. 2. تعبیر خواب و پیشبینی. براساس مطالعات صورت گرفته، مشاوران ضدقهرمان اصلی عبارتنداز: وزیران، موبدان، منجّمان و فالگویان، سپهسالاران، افراد نزدیک به ضدقهرمان اصلی (برادر، فرزند و ...)، متّحدان و در برخی موارد لشکریان، که هر کدام با ابراز آرای خود ضدقهرمان اصلی را در اتخاذ تصمیمات کشوری و به خصوص لشکری یاری میرسانند.