حکيم نظامي گنجهاي بزرگترين داستان سرا و ناميترين قصه پرداز تاريخ ادب پارسي است. گستره دانش و اطلاعات او سبب شده است تا آثار او نه تنها از نظر ادبي و هنري که جنبههاي علمي و اجتماعي نيز در خور بررسي و پژوهش باشد. هر چند اين موارد در برابر آفتاب درخشان آفرينشهاي ادبي ـ هنري او مجالي براي خودنمايي نيافتهاند، با اين همه تامل و دقت در آنها، زواياي ديگري از توانايي و قدرت نظامي را بر ما آشکار ميسازد. در اين مقاله برخي از مسايل پزشکي که در آثار نظامي بدانها اشاره شده است، از رهگذر مقايسه با کتابهاي مهم پزشکي ـ دارويي کهن، مورد سنجش و ارزيابي قرار گرفته است. اين مقايسه و تطبيق با بهرهگيري از کتابهايي چون قانون، هدايه المتعلمين في الطب، الابنيه عن حقايق الادويه و... انجام شده و در آخر به اين نتيجه رسيده است که وسعت آگاهي و دانش نظامي از علم پزشکي درخور توجه و تامل است و چه بسا او اين اندوختهها را به طور مستقيم از کتب طبي گذشته به دست آورده باشد.
کتاب فرهنگ پزشکی دورلند – به طور کامل به روز شده ، این مرجع کاربر پسند ، بیش از یک قرن توسط پرسنل مراقبت های بهداشتی در هر سطح حرفه ای قابل اعتماد است ، به شما اجازه می دهد تا در استفاده فعلی از معانی و اصطلاحات پزشکی استفاده کنید. با استفاده از ۳۲ نسخه از فرهنگ لغت جامع و بسیار مورد احترام Dorlands Illustrated فرهنگ لغت جامع پزشکی ، بسیار محترمانه ، آخرین جدیدترین اصطلاحات موجود در زمینه پزشکی در حال تحول امروز را بفهمید و بدرستی استفاده کنید. با تکیه بر جامع ترین و بسیار محترم فرهنگ لغت پزشکی ، درک خود را از تمام اصطلاحات پزشکی فعلی در حوزه خود بهبود بخشید ، و بیش از ۱۲۰،۰۰۰ مدخل تعریف شده و ۱۵۰۰ تصویر واضح را برای شما به ارمغان بیاورد. شامل واژه ها، اصطلاحات و اختصارات پزشکی، روانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی، بیولوژی، ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک، فارماکولوژی، فیزیک، شیمی، جداول (سرخرگها، سیاهرگها، استخوانها، عناصر، عضلات، اعصاب) شکلها و سایر لغاتی که به نوعی به رشته پزشکی ارتباط پیدا می کند.
کتاب فرهنگ پزشکی دورلند – به طور کامل به روز شده ، این مرجع کاربر پسند ، بیش از یک قرن توسط پرسنل مراقبت های بهداشتی در هر سطح حرفه ای قابل اعتماد است ، به شما اجازه می دهد تا در استفاده فعلی از معانی و اصطلاحات پزشکی استفاده کنید. با استفاده از ۳۲ نسخه از فرهنگ لغت جامع و بسیار مورد احترام Dorlands Illustrated فرهنگ لغت جامع پزشکی ، بسیار محترمانه ، آخرین جدیدترین اصطلاحات موجود در زمینه پزشکی در حال تحول امروز را بفهمید و بدرستی استفاده کنید. با تکیه بر جامع ترین و بسیار محترم فرهنگ لغت پزشکی ، درک خود را از تمام اصطلاحات پزشکی فعلی در حوزه خود بهبود بخشید ، و بیش از ۱۲۰،۰۰۰ مدخل تعریف شده و ۱۵۰۰ تصویر واضح را برای شما به ارمغان بیاورد. شامل واژه ها، اصطلاحات و اختصارات پزشکی، روانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی، بیولوژی، ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک، فارماکولوژی، فیزیک، شیمی، جداول (سرخرگها، سیاهرگها، استخوانها، عناصر، عضلات، اعصاب) شکلها و سایر لغاتی که به نوعی به رشته پزشکی ارتباط پیدا می کند.
«ملطفه» یکی از اصطلاحات دیوانی است که در متون نثر دوره غزنوی و سلجوقی فراوان به کار رفته است. از آنجا که این واژه در کتابهای عصر مغول دیده نمیشود، میتوان نتیجه گرفت که این اصطلاح تا اواخر سده ششم هجری مرسوم بوده است، اما پس از استیلای مغولان و رواج اصطلاحات دیوانی ترکی و مغولی، دبیران و نویسندگان، دیگر این اصطلاح را به کار نبردهاند. در میان کتابهایی که به دست ما رسیده است، اصطلاح «ملطفه» نخستین بار در تاریخ بیهقی به کار رفته که اتفاقاً بسامد آن در تاریخ بیهقی، نسبت به متون دیگر بسیار بیشتر است، با این همه در این کتاب تنها به صورت «ملطفه» به کار رفته است.
از کیمیای سعادت نسخههای فراوان کهن و قابل اعتنایی باقی مانده است. بررسی دقیق بعضی از این نسخهها و مقایسه آنها با دو تصحیح منتشر شده از کتاب (چاپهای آرام و خدیوجم) نشان میدهد که در هیچ یک از این دو چاپ، شیوه علمی و دقیقی به کار نرفته است، چنان که مثلا برای بررسی واژهها و ترکیبهای کتاب، باید به نسخههای کهن آن مراجعه کرد. در این جستار برای نمونه پنج واژه «خلاقیت»، «وحشت»، «دوربینی»، «گرسنا» و «تشنا» که در نسخههای قدیمی کیمیای سعادت، به ویژه نسخه مورخ 605 کتابخانه ملک آمدهاند، اما در چاپهای موجود تغییر یافتهاند، معرفی شدهاند. از میان این پنج واژه،«گرسنا» و «تشنا» ـ نا آنجا که میدانیم ـ در هیچ متن دیگری به کار نرفته و بنابراین از فرهنگها فوت شده است. سه واژه دیگر، اگر چه در فرهنگها وجود دارد، بر اساس متن کیمیای سعادت معنیهای تازهای پیشنهاد شده که باید به معنیهای پیشین اضافه شود.