ادبيات داستاني ايران با سيد محمدعلي جمالزاده پاي در دوران جديدي گذاشت. داستانهاي مجموعه «يکي بود و يکي نبود» با نمونههاي مشابه و پيشين خود تفاوتهاي بسياري در شخصيتپردازي، شيوههاي روايي و زبان داشت. هرچند جمال زاده داستانهاي بلندي نيز نوشته اما توانايي وي بيشتر در داستان کوتاه نمود يافته است. جمالزاده داستان کوتاهنويسي را گامي پيشتر از دهخدا برد. از اين روي بيشتر جستارهايي که در مورد داستانهاي کوتاه جمالزاده به نگارش در آمده بر مضمون و محتواي آنها متمرکز شده است. جمالزاده بيش از سبک و ساختار داستان به موضوع و مضمون آن توجه داشت و به همين جهت کمتر محققي به مباحث منسجم پيرامون امکانات روايي در داستانهاي کوتاه جمالزاده پرداخته است. در نوشته پيش رو ابتدا به صورت اجمالي، جمالزاده و آثار او را معرفي کرده و سپس بحثي کوتاه را درباره «روايتشناسي» آوردهايم. بخش اصلي اين مقاله نيز به روايتشناسي داستانهاي کوتاه محمدعلي جمالزاده در ساحتهاي «طرح و پيرنگ»، «شخصيت و شخصيتپردازي»، «زاويه ديد»، «شگردهاي روايت»، «نحوه آغاز و انجام» و «زبان» اختصاص دارد. مدعاي مهم مقاله حاضر آن است که داستانهاي کوتاه جمالزاده در مرز ميان «سنت و نوگرايي» شکل گرفته است. جمالزاده در ادامه نويسندگياش گرفتار تکرار شد و از شتاب نخستين خود در مسير «نوآوري» باز ماند.
کتاب هزار و یک حکایت یکی از تالیفات مرحوم خلیل خان ثقفی است. ایشان در پاریس به مطالعه کتب مختلفی از آثار نویسندگان عربی، مراکشی، الجزایری، فرانسوی، ژاپنی، چینی، انگلیسی، آلمانی که حکایات را نوشته بودند نمود و مصمم گردید که با اطلاعات شخصی حکایات مختلفی را بهم درآمیزد و اندک اندک آنرا تا پانصد حکایت درآورد ولی با فرصتی که در مدت یک سال بدست آورد و شور و ذوقی که پیوسته در تدوین کتاب از خود ابراز می نمود کم کم حکایات گردآورده او از یک هزار تجاوز نمود و نام آنرا هزار و یک حکایت نهاد و پس از بازگشت به میهن حک و اصلاح مختصری نمود و نام آنرا هزار و یک حکایت نهاد و منتشر نمود...
در این داستان پلیسی جنایی، احمد به همدستی سه نفر از دوستانش دست به آدمربایی مسلح میزند .آنان، سرمایهداری به نام پرویز پازوکی را میربایند .در این ماجرا احمد، راننده پازوکی را به قتل میرساند و در پی آن وقایعی رخ میدهد که داستان براساس آن شکل گرفته است.
آثار و نوشتههای عارف بزرگ جهان اسلام حضرت مولانا، یکی از مصادیق بارز رمزوارگی زبان عرفانی است که به آت حیات جاودانه نیز بخشیده است. این کتاب کوشش پیگیری است برای نزدیک شدن به فضای ذهنی مولوی و بهدستدادن تأویلهایی از رمزهای دیوان او به گونهای که با جهانبینی و نگرش خاص عارفانه ـ عاشقانه او همسویی داشته باشد یا دستکم مغایرتی نداشته باشد. متن کتاب مشتمل بر مقدمهای در باب موضوع زبان و بیان در عرفان و ادبیات عرفانی است و فرهنگوارهای از رمزهای کلیات شمس تبریزی بر اساس متن مصحح استاد فروزانفر.
عرفان اسلامی بیگمان، از مهمترین عوامل سازنده و شکلدهنده فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی است، از این رو برای آگاهی از بنیانهای فکری و فرهنگی مردم مسلمان این مرز و بوم مطالعه همه جانبه آن، مخصوصا از جهت تأثیری که در زندگی اجتماعی و روابط انسانی و عاطفی مردم داشته است، ضرورت تام و غیرقابل انکار دارد. آگاهی اجمالی از حیات اجتماعی مردم این سرزمین در دورههای گوناگون تاریخی، کافی است تا هر محقق منصف و بیغرضی به نقش حیاتی و مؤثر عرفان اسلامی و تعالیم مثبت و شوقانگیز آن در زمینهسازی و جهتدهی هنر و ادبیات غنی و باشکوه این کشور، پی ببرد و بدان اعتراف کند.