کتابخانه مجازی ادبیات

هر جا که سخن از ترجمه و مسائل آن می‌رود معمولا واژگان، ساختار دستوری و، به مقدار محدود، فرهنگ زبان‌های مبداء و هدف مورد بررسی و تحلیلهای گوناگون قرار می‌گیرد، اما از نظام نوشتاری این دو زبان کمتر حرفی به میان می‌آید. شاید یک علت این کم‌توجهی تاکید زیادی باشد که، مخصوصاً از اواخر سده نوزدهم در اروپا، و در دو سه دهه اخیر در ایران، برگفتاری بودن زبان واقعی شده است. چنین به نظر می‌رسد که عموماً برای خط، یک نقش «وسیله‌ای» قائل شده‌اند و بس، حال آنکه، در واقع امر، خط چیزی بیش از یک وسیله صرف و فی نفسه منشاء اثرات و مسائل ظریفی است که آن را مستحق بررسی و تعمق بیشتری می‌کند. مسائل مربوط به پیوند خط و ترجمه موضوع اصلی گفتار حاضر را تشکیل می‌دهد. با وجود این، برای آنکه کل بحث کامل‌تر و نکات و اشارات بخش دوم این گفتار روشن تر باشد، مساله خط را در چارچوبی گسترده تر بررسی می‌کنیم.

تحفه جلالیه اثر محمدبن علی ناموس‌خواری، نویسنده دانشمند و کاتب قوی‌دست عصر ایلخانی در قرن هشتم ق، از جمله آثاری است که به طور مستقل درباره دبیری و کتابا به زبان فارسی تألیف شده و از منابع مهم و معتبر در ترسل است و به دلیل جامعیت موضوعات عرضه شده، شیوه تنظیم و نحوه بیان آنها و مرجعیت خود مؤلف در هنر کتابت در میان آثار مشابه برجسته است. اما مؤلف با اینکه مردی دانشمند بوده، برخی اعتقادات و باورهای عامیانه را در مورد کتابت و نوشت‌افزار که هیچ پایه علمی و عقلی ندارد با تأکید و به صراحت و جانبدارانه باز می‌گوید. این اثر شامل دو بخش کلی مباحث علمی و رسایل عملی است. در اینجا به نقل گزیده کوتاهی از بخش اول کتاب اکتفا می شود که در آن کلیاتی درباره آلات و آداب کتابت، اوقات کتابت، مکان کتابت و خط وجود دارد و شامل برخی لطایف و شواهد نظم و نثر در بیان مطالب است.

یکی از انواع انسجام واژگانی، باهم آیی‌ها هستند که به عنوان صورت‌های زبانی از مهم‌ترین مشخصه‌های هر زبان به شمار می‌روند و با واژه‌شناسی و معناشناسی ارتباط ناگسستنی دارند. بررسی باهم آیی‌ها در آثار شاعران و نویسندگان پهنه ادب فارسی، امری قابل توجه است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی خمسه نظامی از منظر باهم آیی‌ها است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهدکه باهم آیی‌ها درخمسه نظامی بر سه نوع هستند: باهم آیی‌هایی که در آنها میان واژه‌های هم آیند، روابط مفهومی وجود دارد. انواع این روابط مفهومی عبارت‌اند از: ترادف معنایی، تضاد و تقابل و شمول معنایی. نوع دیگر، باهم آیی‌هایی هستند که از ترکیب اسم و صفت به وجود می‌آیند و در آخر، باهم آیی‌های تلمیحی می‌باشند که خود بر دو قسم هستند: باهم آیی‌های ملهَم از قرآن و باهم آیی‌های اساطیری. بررسی با هم‌ آیی‌ها در خمسه نظامی می‌تواند گامی در راستای شناخت بیش ازپیش زبان این شاعر نامیِ قرون پنجم و ششم هجری به شمار رود. این مطلب می‌تواند تأییدی بر انسجام، استواری و پختگی زبان نظامی درنظر گرفته شود.

کلمات بر پیشبرد هرچه بهتر گفتگو تأثیر می‌گذارند. اهمیت نشانه‌های بازخوردی در زمان فقدان آنها فهمیده می‌شود. اگر نشانه‌های بازخوردی نا‌به‌جا به‌کار رود، در روند گفتگو اختلال ایجاد می‌کند، پس چشم پوشیدن از آنها در تحلیل ‌گفتگوها باعث نادیده گرفتن بخش مهمی از تعاملات روزانه می‌شود. در این مقاله این نشانه‌ها از نظر صورت، معنا، درجه تأثیر و خصوصیات زبرزنجیری مؤثر در معنا مورد بررسی قرار می‌گیرند.