کتابخانه مجازی ادبیات

«فرهنگ رشیدی» از جمله چند فرهنگ فارسی معروف است. این کتاب اثری است از سیدعبدالرشید تتوی. این کتاب ظاهرا نخستین فرهنگ انتقادی فارسی است که در سال 1064 قمری نوشته شده است. نویسنده بعد از دیباچه، با رعایت حروف تهجی اول و دوم، فرهنگ لغتی در 25 باب ترتیب داده است. منابع اصلی نویسنده، فرهنگ جهانگیری و فرهنگ سروری بوده است. او با تلخیص فرهنگ‌های پیشین و اصلاح بدخوانی‌ها و نقد لغات و شواهد، طرحی نو در فرهنگ‌نویسی درانداخته است. نویسنده بعد از آوردن لغات، استعارات هر باب را ذکر کرده که البته شمار زیادی از آنها در زمره کنایات می‌گنجد.

این کتاب دربرگیرنده سیزده نوشتار درباره زبان‌شناسی است؛ عناوین مقالات به این ترتیب است: توانش زبانی، رفتار غیرکلامی، نگاهی تازه به گویش‌شناسی، زبان‌شناسی تاریخی و چشم‌انداز آینده آن، تغییر زبان در زمان و مکان، پاره‌ای ویژگی‌های جامعه‌شناسی زبان فارسی، الگوهای متغیرها در فارسی تهران، گونه‌های احترام و سلطه و همبستگی در زبان فارسی و .... .

فرهنگ‌نویسی یکی از حوزه‌های مهم کاربرد اصول زبان‌شناسی است. این حوزه رابطه مستقیمی با ساخت‌واژه و اصول و محدودیت‌های حاکم بر صرف هر زبان دارد و، در نتیجه، بی‌توجهی به این اصول و محدودیت‌ها، فرهنگ‌نگاری را با مشکلات گوناگون مواجه خواهد کرد. از جمله عوامل مهمی که در فرهنگ‌نگاری باید به آن توجه داشت، مشخصه زایایی در فرایندهای ساخت‌واژی است. این مقاله به بررسی تأثیر زایایی ساخت‌واژی در مدخل‌گزینی فرهنگ‌های عمومی یک زبانه در 5 بخش اختصاص دارد. قبل از پرداختن به موضوع اصلی در بخش 4، در بخش‌های 1و 2و 3 درباره زایایی ساخت‌واژی، رابطه بسامد و زایایی ساخت‌واژی، رابطه زایایی و شفافیت معنایی و انواع زایایی به اختصار توضیحاتی داده شده است و، درآخر، بخش 5 به نتیجه‌گیری اختصاص خواهد داشت.