کتاب حاضر مشتمل بر متن پنج سخنراني ايراد شده به بيان «مهدی برکشلي» درباره انديشههاي علمي محمد بن محمد فارابی (260 ـ 339 ه.ق.) درباره موسيقی است. بدين ترتيب در اين متن شرح حال فارابی، آثار او، موسيقی ايرانی از نگاه فارابی، شباهتها و تفاوتهای موسيقی فارابی و تنبور خراسانی، اصول اوليه علم موسيقی از نظر فارابی، تفاوت بين ساختن و اجرای آهنگ، اقسام موسيقی، درجه ملايمات فواصل موسيقی از نظر فارابی و... بررسی و معرفی می شود. مرحوم استاد برکشی، نواختن برخی آلات موسیقی را به خوبی می دانست و مدت ها شاگرد استاد علینقی وزیری بوده و از او ویولن درس می گرفت، در همان زمان بود که به پیشنهاد استاد دکتر حسابی، با همکاری چند تن از موسیقی دانان و هنرمندان از جمله استاد وزیری و حاج مخبر السلطنه هدایت و با استفاده از امکانات دانشکده فیزیک-که تحت سرپرستی دکتر حسابی بود-تحقیقات و آزمایشاتی در مورد گام موسیقی ایرانی که گام فارابی است انجام داد. این کار بزرگ حدود سه سال طول کشید و نتایج آن در محافل داخلی و خارجی مطرح و چاپ شد و پایه و اساس همین سلسله سخنرانی ها شد. این کتاب که شامل برگردان منثورِ مجموعه سخنرانی های مهدی برکشلی است در سال 1357 توسط انتشارات فرهنگستان ادب و هنر ایران و زیر نظر پرویز ناتل خانلری و با همکاری پژوهشگاه موسیقی شناسی ایران، در 1200 نسخه منتشر شده است.
عبدالرحمن فرامرزی ؛ روزنامهنگار و سیاستمرد ایران. عبدالرحمن فرامرزی، نویسنده معاصر و استاد دانشگاه، وکیل پایه یک دادگستری و مدتی سردبیر روزنامه کیهان بود. او به همراه برادر بزرگ خود احمد فرامرزی چند دوره وکیل مجلس شورای ملی بود. نامههای اعتراضی او در کیهان در مورد غائله آذربایجان خطاب به جعفر پیشهوری در کتابی به نام «استاد فرامرزی و قضیه آذربایجان» گردآوری و منتشر شدهاست. او به ویژه در مجلس هفدهم که اکثریت آن و دولت در اختیار جبهه ملی بود، در فراکسیون اقلیت به مخالفت با دکتر مصدق پرداخت. در هنگام تصویب اعتبارنامه اش در خرداد ۱۳۳۱ شدیدترین حمله را از طرف ابوالحسن حائری زاده پذیرا شد. حائری زاده او را به همکاری را دیکتاتوری رضاشاه و سانسورچی شهربانی بودن و همچنین قاچاق در بنادر جنوب متهم کرد. با اینحال اعتبارنامه او با تنها یک رای مخالف، به تصویب رسید. حائری زاده هرگز آنزمان تصور نمیکرد که به فاصله چند ماه مجبور میشود در کنار اقلیت مجلس که خودش آنها را فاسد و درباری و انگلیسی میخواند، بنشیند، تا بتواند با خطر بزرگتر که به زعم او دیکتاتوری مصدق بود، مبارزه کند. اوج این درگیریها در هنگام انتخابات هیئت رئیسه مجلس در تیرماه ۱۳۳۲ بود که جداشدگان از جبهه ملی در ائتلاف با نمایندگان مخالف دولت، تلاش کردند آیت الله کاشانی را بار دیگر به ریاست مجلس برگزینند. حال آنکه نظر مصدق بر انتخاب دکتر عبدالله معظمی بود. با پیروزی شکننده جبهه ملی و انتخاب دکتر معظمی، عبدالرحمن فرامرزی در خطابهای بر جایگاه مجلس تاکید کرده و به انتقاد از رویه عوامگرایانه مصدق پرداخت. مجلس بزرگترین جلسه مملکت است بزرگترین محفل مملکت است این است که رئیس مجلس هم بزرگترین رئیس جلسه مملکت است وچون مجلس نماینده ملت است پس میشود گفت رئیس مجلس رئیس ملت است این که گفتم مجلس نماینده ملت است برای اینکه رفع این غلطی را بکنم که در ایران رایج است که میگویند ملت چه میگوید ملت یعنی مجلس شورای ملی که نماینده ۲۰ میلیون جمعیت است ملت عبارت از ۵ هزار نفر یا پنجاه هزار نفر که در یکجا اجتماع میکنند نیست. اگر باشد (نمیخواهم توهین به یک ایلی بکنم) مثلاً ترکمنهای سابق که شاید ۵۰۰ هزار نفر بودهاند و راه میزدند کار آنها بجا بوده برای اینکه ۵۰۰ هزار نفر جمعیت بودهاند در تمام دنیا ملت در انتخابات آنها دخالت کردهاند بهاینجهت در تمام دنیا رئیس مجلس از حیث معنی محترمترین فردش است حتی در انگلستان من خودم بودم که وقتی نمایندگان مجلس انگلیس که معروف است انگلستان مادر دمکراسی دنیا است یک خطی دارد در مجلس که هر نماینده وقتی که میآید توی مجلس به رئیس تعظیم میکند وقتی هم میرود بیرون تعظیم میکند و در واقع تعظیم میکند به این مقامی که فداکاریها کرده و خونها داده تا آنرا پیدا کرده... مقصودم این است که ما نظرمان همین است که احترام مقام ریاست و احترام مجلس را نگه بداریم و از رئیس هم انتظار داریم که بهمان اندازه احترام مجلس را نگه بدارد و فقط یک نکته را تذکرمیدهم، در آن روزی که بین دو نفر از آقایان نمایندگان دعواشد حرف شد خیلی تکیه کردند روی اینکه فلان نماینده توهین کرده ولی اشاره نکردند که تماشاچیها با فحش مجلس را به لرزه درآوردند در تمام دنیا وکلا به همدیگر توهین میکنند به همدیگر میپرند اصلاً در بعضی مجالس هست که گوجهفرنگی بهم میاندازند تخممرغی که تویش آرد کردهاند بهم میاندازند اما تماشاچی به هیچوجه حق ندارد که وکیل را مورد توهین قراربدهد برای اینکه وکیل کیست؟ وکیل یک آدم است بنده اگر بدانم اینها به من فحش میدهند وقتی رفتم جلوی مجلس به من فحش میدهند یا کتک میزنند من نه حرف میزنم نه رای میدهم مرض هم ندارم این کار را بکنم این وظیفه جنابعالی است که حیثیت مجلس را از این بابت نگه دارید جناب آقای دکتر معظمی من اجباری ندارم به آن کسی که فلان چاقوکش دلش میخواهد، رای بدهم من اجبار دارم به آن کسی رای بدهم که به آن معتقد هستم اگر بناباشد که چاقوکش او مرا بزند پس آزادی رای و احترام مجلس و مصونیت وکیل کجا رفته؟
به راستی چه کسی می تواند از زندگی، تفکر و سینمای کیسلوفسکی بگوید؟ بی گمان خود او: همه فیلمهای من، از اولین تا این آخری ها، درباره افرادی است که تحمل خود را ندارند و دقیقا نمی دانند چگونه زندگی کنند، واقعا درست و غلط را نمی شناسند و ناامیدانه در جست و جو هستند؛ در جست و جوی پاسخهایی برای پرسشهایی اساسی از این دست: این همه برای چیست؟ چرا باید صبح از خواب برخاست؟... در این کتاب صدای کیسلوفسکی را می شنویم. او از کودکی، از اتفاقها از قضاوت و از کوچکترین چیزهایی می گوید که به زندگی آدمی معنا می بخشد.
بین قرن سوم تا دهم هجری دانشمندان بزرگی در دنیای اسلام ظهور کرده اند که بیشترشان ایرانی بوده اند و یا در مهد تمدن ایران پرورش یافته و از آن خوشه چینی کرده اند. این دانشمندان به سبب آنکه در قلمرو تسلط اعراب می زیسته اند و زبان عربی در آن از لحاظ مذهبی و سیاسی جایگزین زبان فارسی شده بوده است بیشتر آثار خود را به زبان عربی نگاشته اند و همین مسئله سبب شده است که مستشرقین آنان را به فرهنگ عرب نسبت دهند. تا این اواخر ابن سینا در لغت نامه ها و دانشنامه های خارجی عرب خوانده میشد. پس از کنگره ابن سینا در تهران چند سالی است مستشرقین اشتباه خود را تصحیح کرده اند و در کتابها او را ایرانی معرفی می کنند. بیشتر این دانشمندان درباره موسیقی رساله نوشته اند و این بدان جهت است که از دوره های باستانی تا قرون وسطی رشته های مختلف علم و هنر در اندیشه متفکران از یک واحد به نام علوم انسانی منشعب می شده است و مولفان این دوره مانند اقلیدس، نیقوماحسن، بطلمیوس و پلوتارک ابن سینا و فارابی در دنیای اسلام رشته های گوناگون علمی و ادبی زمان خود را در یک واحد و مجموعه تصور کرده اند و بین آنها با سلسله مراتب معینی ارتباط منطقی برقرار ساخته اند. مجموع این علوم فلسفه عمومی را تشکیل می داده و موسیقی همراه ریاضیات تحقیق می شده است. به همین دلیل است که مشاهده می کنیم فارابی بزرگترین فیلسوف قرون وسطی و دنیای اسلام در تمام رشته های علوم نظری زمان خود مانند فلسفه، منطق، اخلاق، سیاست، فیزیک، شیمی، ریاضی و موسیقی تبحر یافته و کتاب نوشته است. در موسیقی تنها کتابی که از او به جا مانده کتاب الموسیقی الکبیر است که به زبان عربی نوشته است. در این رساله چکیده ای از آن کتاب شرح داده می شود.