کتابخانه مجازی ادبیات

این نوشتار، بخشی از اثری است که انگلس در نظر داشت در باره «نقش قهر در تاریخ» بنویسد، و متأسفانه ناتمام ماند. در دهه ۱۸۸۰، سوسیال دموکرات‌ها انگلس را ترغیب کردند که فصل پر ارزش «نظریه قهر» از کتاب آنتی دورینگ را برای انتشار به صورتی مستقل به زبان آلمانی تدوین کند. وی عقیده داشت که تجدید نشر آن به تنهایی برای چاپ به زبان آلمانی کافی نیست، بلکه افزودن پیوستی که از لحاظ نظری با تازه‌ترین مراحل تاریخی منطبق باشد، برای آن ضرورت قطعی دارد. *** امروزه قهر عبارت است از ارتش و نیروی دریایی و همان‌طور که همه می‌دانیم، هر دو برخلاف منافع ما و به هزینه ما، «بسیار هم گران‌قیمتند» امّا، قهر نمی‌تواند پول درآورد، بلکه، حداکثر می‌تواند پولی را که ساخته شده است برباید و آن هم زیاد فایده‌ای ندارد، و باز، همان‌طور که در مورد میلیاردهای فرانسویدیدیم، این نیز برخلاف منافع ماست و نتیجه چندانی ندارد. بنابراین، پول باید سرانجام از طریق تولید اقتصادی به دست آید و در این صورت باز قهر را آن اوضاع اقتصادی که تأمین‌کننده وسایل مجهز و کسب ابزار کار آن است، مشخص می‌کند.

این کتاب دربرگیرنده یادداشت‌های پراکنده‌ای است که ماکسیم گورکی به هنگام اقامتش در اولیز درباره تولستوی آنها را نوشته است. در این زمان تولستوی در گاسپرا زندگی می‌کرد. همچنین در ضمیمه کتاب نامه‌ ناتمامی که تحت تأثیر «جدایی» از یاسنایا پولیانا و مرگ او، گورکی نوشته است، آورده شده است.

بستان العارفین و تحفه المریدین از متون منثور عرفانی قرن پنجم حوزه خراسان است که در میان آثار فارسی برای بسیاری از حکایات و کرامات و اقوال صوفیان منبعی کهن به شمار می‌آید. افزون بر این، فواید زبانی کتاب نظیر بسیاری از واژه‌های خاص و وجوه سبک‌شناختی نثر نزدیک به گفتار قرن پنجم از ارزش‌های دیگر این اثر است. بستان العارفین و تحفه المریدین، به همراه منتخب رونق المجالس و پیوست‌هایی در سال 1354(ه. ش.) به اهتمام دکتر احمدعلی رجایی بخارایی منتشر شده و اخیراً به چاپ دوم نیز رسیده است. نگارنده در این نوشتار با استفاده از نسخ خطّی شناخته شده و دست یاب بستان العارفین و نیز دیگر منابع کهن، به بررسی متن چاپی آن پرداخته و نشان داده است که وجود سهوهای گوناگون در متن، ضرورت تصحیح مجدّد آن را به روشنی تأیید می‌کند.

همه ادیبان و شعرشناسان در ترکیب‌سازی نظامی متفقند و براین باورند که بیش از سی درصد از ترکیبات وی در ادب قبل از اوبی سابقه است. در این مقاله کوشیده‌ایم که بانگاهی به دو منظومه هفت پیکر و خسرو شیرین، این نو آوری را درعرصه ساخت فعل‌ها و استفاده از آنها در معنایی جدید بررسی کنیم.